Samenvatting

In groep 5 van basisschool X ervaren de leerkrachten moeilijkheden met het creëren van een goed pedagogisch klimaat. Zowel binnen als buiten de klas zijn regelmatig incidenten. Het bestaande handelen van de leerkrachten, waaronder het voor- en nabespreken van pauzes en groepsregels opstellen, levert onvoldoende verbetering op. Literatuur (zie o.a. Onderwijsraad, 2010, Oostdam, in De Baat & Moerkens, 2013) wijst uit dat het stellen van duidelijke grenzen en regels een veilig klimaat in de klas ondersteunt. Deze veiligheid blijkt belangrijk te zijn voor een goed pedagogisch klimaat in de klas (zie o.a. Bos, in Alkema, Kuipers, Lindhout & Tjerkstra, 2015; Bosdriesz, in Pans, 2016). Tijdens de interventies van dit onderzoek zijn gedragsverwachtingen volgens de principes van Positive Behavior Support (PBS) aangeleerd (Golly & Sprague, 2013). Principes van het behaviorisme, een gedragsgerichte benadering die ervan overtuigd is dat gedrag aangeleerd kan worden, liggen hieraan ten grondslag (Horner et al., 2012; Sipman, 2014; Van Beemen, 2010). Thorndike en Skinner hebben onderzoek gedaan naar het conditioneren van gedrag, waarbij het belang van positieve versterkers is gebleken (Skinner, 1974; Van der Veen & Van der Wal, 2008). Ook het belonen van gedragsverwachtingen, zowel met als zonder beloningssysteem, heeft in dit onderzoek een rol gespeeld. Om in kaart te brengen wat het aanleren en belonen van gedragsverwachtingen heeft bijgedragen aan het pedagogisch klimaat in groep 5 hebben de leerlingen een vragenlijst ingevuld en zijn zes willekeurige kinderen en de leerkracht geïnterviewd. Het aanleren van gewenst gedrag is positief ervaren, waarbij het belonen van gewenst gedrag belangrijk is gebleken. Tevens is de Klimaatschaal afgenomen, waarvan eerder een nulmeting is gedaan. Het vergelijken van de resultaten van voor en na de interventies wijst uit dat leerlingen en de leerkracht het pedagogisch klimaat na de interventies als positiever ervaren. Ondanks dat de doelstelling van het onderzoek is behaald, was het onderzoek sterker geweest als er een aanvullend interview over de resultaten van de Klimaatschaal had plaatsgevonden. De school wordt onder andere geadviseerd te investeren in het aanleren van gewenst gedrag en te differentiëren op ondersteuningsbehoeften van kinderen ten aanzien van gedrag.