Samenvatting

"De waarheid is ook maar een invalshoek". Theo Maassen Op de groeischool Montessorischool S. moet een vorm gevonden worden voor het volgen van de sociaal-emotionele ontwikkeling en het kijken naar gedrag (Onderwijsinspectie, 2010). Een eerste stap hierin is bewustwording: je als leerkracht bewust zijn dat je beeld van het gedrag wordt bepaald door hoe je er naar kijkt (Van der Wolf & Van Beukering, 2009; Cauffman & Van Dijk, 2010; Durrant, 2007). De leerkracht heeft een keuze hoe naar het kind te kijken en kan er voor kiezen om te kijken naar wat wél lukt, wat goed gaat om van daaruit verder te werken; de oplossingsgerichte benadering (Cauffman & Van Dijk, 2010). De gedragsspecialist in deze school heeft een taak de leerkrachten hierin te begeleiden en heeft dit onderzoek gebruikt in haar zoektocht naar een vorm hiervoor (Van Meersbergen, 2009). Het onderzoek wordt opgezet als een experiment waarbij een onderzoeksgroep van 2 leerkrachten uit de onderbouw, 2 leerkrachten uit de middenbouw en 2 leerkrachten uit de bovenbouw kennismaken met oplossingsgerichte versus probleemgerichte gespreksvoering en hier in de praktijk zelf mee experimenteren. De verwachting bij de uitvoering van het onderzoek is dat leerkrachten een negatiever beeld krijgen van de kinderen met wie ze een probleemgericht gesprek voeren en een positiever beeld van de kinderen met wie ze een oplossingsgericht gesprek voeren. Op die manier zou het de leerkrachten aan het eind van het onderzoek duidelijk worden dat de verschillende manieren van benaderen van een leerling ook tot een veranderd beeld van de leerling zou leiden. Het zou hen duidelijk worden dat hoe ze kijken bepaalt wat ze zien (Durrant, 2007). De leerkrachten is zeker duidelijk geworden dat hoe ze kijken bepaalt wat ze zien, door oplossingsgerichte en probleemgerichte gesprekvoering naast elkaar te ervaren. Echter, dit effect is niet pas aan het eind van het onderzoek ontstaan. Eigenlijk vond deze bewustwording reeds bij de allereerste kennismaking plaats, met de introductie van de oplossingsgerichte en probleemgerichte benadering (Kamstra, 2009, bijlage 2) in de startbijeenkomst. Doordat de leerkrachten direct na de startbijeenkomst van het onderzoek zelf zijn gaan experimenteren met de verschillende vormen van gesprekvoering en er daarna op verschillende manieren op te reflecteren - verslaglegging van het gesprek, erover praten, een vragenlijst over het onderzoek invullen - is een dieper niveau van leren bij de leerkrachten ontstaan (Bateson 1979 in Durrant 2007; Stevens, 1997). Er is bewustwording ontstaan op het niveau van het normatief concept van de leerkrachten, het niveau van waarden en overtuigingen (Korthagen & Vasalos, 2007). Daarnaast is bij de leerkrachten een inzicht ontstaan hoe waardevol het is met kinderen te praten - écht te praten - ze serieus te nemen en oprecht naar ze te luisteren (Delfos, 2010). Hiertoe zijn de leerkrachten zelf gekomen. Alhoewel geen deel uitmakend van het onderzoek, is deze uitkomst van grote waarde in de praktijk van het volgen van de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen. Ik las ook terug in mijn allereerste startplan voor een onderzoek uit mei 2011 dat ik deze hoop uitsprak voor de uitkomst van mijn onderzoek: praat meer met kinderen (bijlage 12). Op deze uitkomst heb ik niet bewust gestuurd. Maar zou ik onbewust toch naar dit doel hebben toegewerkt? Een wens/doel is sterk sturend mechanisme (Furman & Ahola, 2009. Bannink, 2009).