Samenvatting

Buitenspelen is belangrijk en gezond! Intuïtief zal iedereen het hier mee eens zijn. In de praktijk hoor ik dit vaak terugkomen wanneer ik (kleuter)leerkrachten spreek. Als ik een leerling observeer in de buitenspelsituatie valt mij op dat het spel van kleuterjongens regelmatig als gevaarlijk en grenzeloos wordt ervaren. ‘Doe de pistolen weg’ of ‘handen bij jezelf’ en ‘niet in de modder’ zijn boodschappen die over het plein schalmen. Maar wat brengt deze spelvorm, in dit praktijkgerichte onderzoek (PGO) stoer buitenspel genoemd, teweeg? Dit onderzoek heeft mij de kans gegeven om mijn visie met betrekking tot mogelijke interventies te exploreren en te toetsen. Ik heb onderzocht of het stimuleren van ander gedrag een gunstig effect kan hebben op de impulsdrang in mijn beroepspraktijk. Voorheen waren interventies gericht op het afleren van impulsieve gedragingen. In het onderzoek heb ik, als ambulant begeleider, onderzoek gedaan naar het hoge aantal aanmeldingen kleuterjongens. De aanmeldingen worden bij het Kleuters in Delfshaven(KID) interventieteam, waar ik onderdeel van uitmaak, gedaan. Ik richt me op kleuterjongens waar de leerkracht een handelingsverlegenheid ervaart met betrekking tot grenzeloosheid en impulsief gedrag. Handelingsverlegenheid houdt in dit onderzoek in dat de leerkracht geen antwoord weet, of hulp nodig heeft met de afstemming, op de onderwijsbehoeften van de leerling. Dit waargenomen gedrag lijkt een belemmering in de ontwikkeling van deze doelgroep (de kleuterjongens) te zijn. De impulsdrang belemmert, volgens de groepsleerkracht, het gedijen in de klassensituatie. In dit PGO is daarom onderzocht wat de invloed is van stoer buitenspel op het impulsieve gedrag in de klassensituatie. De onderzoeksgroep die heeft deelgenomen aan deze interventie zijn kleuterjongens waar de leerkracht een hulpvraag indiende gericht op impulsief gedrag. Om deze begeleiding in te zetten is er gebruik gemaakt van verscheidene invalshoeken, volgens: een kinderfysiotherapeut, een cesartherapeut, neuropsychologen en pedagogen. Deze invalshoeken en bijbehorende theorieën zijn nader onderzocht en hier is de onderzoeksvraag uit ontstaan.

"Wat is de invloed van begeleid (stoer) buitenspel op impulsief gedrag in de klassensituatie bij kleuterjongens?"

Er is gekozen om een actieonderzoek (Ponte, 2014) uit te voeren omdat, ik als ambulant begeleider uit ga van een samenwerking met de direct betrokkenen in de praktijk. Er zijn observaties gedaan gericht op de impulsdrang van de leerlingen. In dit onderzoek is gebruik gemaakt van een onderzoeks- en controlegroep. Daarnaast zijn er vragenlijsten bij de betrokken leerkrachten uitgezet. Ik heb gekozen om een zogenaamde casestudy te doen, het aantal onderzochte kinderen is relatief klein. Dit om de haalbaarheid te borgen, en in kaart te brengen of de uitkomsten kunnen dienen als basis voor een groter op te zetten onderzoek.

De theorieën en invalshoeken die zijn onderzocht geven handvatten om het begeleid buitenspel vorm te geven. De drie leerlingen uit de onderzoeksgroep hebben wekelijks een uur aan deze buitenspel-interventie deelgenomen. Deze interventie is gedurende een periode van zes weken ingezet. De leerlingen kregen keuzevrijheid om uit verschillende activiteiten te kiezen. Er is zoveel mogelijk aangesloten op de zone van de naaste ontwikkeling om op deze wijze aan de behoefte van de leerling te voldoen. Uit dit onderzoek blijkt dat door ontwikkeling natuurlijk te stimuleren er winst te behalen is. De observaties tonen aan dat, na de periode van zes weken, de motorische impulsdrang is afgenomen bij twee van de drie leerlingen uit de focusgroep. Het totale impulsieve gedrag is niet afgenomen. Bij de controlegroep is er geen significant verschil waargenomen. Stoer buitenspel lijkt vanuit deze onderzoeksmethode enkel invloed te hebben op de motorische onrust. De betrokken leerkrachten geven aan dat zij een afname van de impulsdrang ervaren in de klassensituatie. Eén leerkracht denkt dat daar meer tijd voor nodig is, maar dat het prettig is dat er externe hulp is ingeschakeld. Alle leerkrachten zouden willen dat deze interventie voortaan door KID aangeboden wordt. De verzamelde data zijn schematisch weergeven. In dit onderzoek is voor mij het belang van stoer buitenspelen bevestigd. Het aanbieden van begeleid buitenspel heeft op diverse vlakken een positieve bijdrage: de motorische impulscontrole lijkt vooruit te gaan en ik signaleer een verschil in het plezier bij de leerlingen tijdens de begeleidingsmomenten. Dit sluit aan op mijn missie en de theorie van Bannink (2017) dat het gebruikmaken van positieve emoties, meer zingeving, betere relaties en betere prestaties teweegbrengt. In de evaluatieformulieren werd aangegeven dat het welbevinden van de leerling in de klas vooruit is gegaan.