Samenvatting

Dit onderzoek is gericht op de ogenschijnlijke onbereikbare kinderen, vanuit de theorie ook wel de onderprikkelde passieve leerling genoemd (Thoonsen & Lamp, 2019). Het doel van dit onderzoek is te komen tot een goede en afgestemde aanpak om deze leerlingen te activeren bij de basisvakken: rekenen, spelling en lezen.

Dit onderzoek vindt plaats op reguliere basisschool K. waar er problemen worden ervaren rondom internaliserend gedrag. De leerkrachten geven aan dat ze met name de onderprikkelde passieve leerlingen regelmatig uit het oog verliezen, doordat het zichtbare gedrag niet storend is voor leerkrachten en medeleerlingen. Deze leerlingen lijken de prikkels die gegeven worden door de leerkracht of de omgeving minder (snel) te verwerken, waardoor er een reactie uitblijft of waardoor de reactie vertraagd is. Tot nu toe gaan de leerkrachten hier verschillend mee om. Echter is de zorg dat deze kinderen op langer termijn op zowel welbevinden- als leerprestaties van de basisvakken achter gaan lopen wanneer er geen schoolbrede aanpak komt. In dit onderzoek is er toegespitst op vier onderprikkelde passieve leerlingen van de groepen 4. Dit houdt in dat deze leerlingen actief betrokken zijn bij het onderzoek. Zij hebben inspraak gehad, meegedacht, mening gegeven en hun eigen leerpad gekozen. Ze zijn eigenaar gemaakt van hun eigen leerproces. Op die manier hebben ze een volwaardige stem gekregen in het hele proces (den Otter, 2015). De onderzoeksvraag is: Hoe kunnen de leerkrachten van de groepen 4 passend tegemoet komen aan de onderwijs- en ondersteuningsbehoeften van onderprikkelde passieve leerlingen?

Om de onderzoeksvraag te beantwoorden is een literatuurstudie gedaan en zijn er vervolgens gesprekken gevoerd met de onderprikkelde passieve leerlingen over het leerkrachtgedrag en de inrichting van het klaslokaal. Verder zijn er activerende interventies ingezet, zoals staand werken, werken terwijl de leerling muziek luistert en wiebelen met de benen tijdens de instructie. Acht interventies zijn door de leerlingen zelf gekozen. Er zijn gesprekken gevoerd, observaties gedaan en op het eind is het hele proces geëvalueerd met zowel de leerlingen als de leerkrachten. Uit het onderzoek komt naar voren dat het leerkrachtgedrag en het klaslokaal een rol spelen in de behoeften van de onderprikkelde passieve leerlingen. Door bijvoorbeeld met regelmaat onverwachte elementen zoals kleuren, aparte voorwerpen, variatie in stemgebruik en variatie in activiteiten toe te voegen in de ruimte en het leerkrachtgedrag wordt er tegemoet gekomen aan de behoeften van de onderprikkelde passieve leerlingen. Dit houdt in dat een leerkracht bewust moet zijn van zijn eigen leerkrachtgedrag en klaslokaal en deze aan moet passen waar nodig. Ook komt uit dit onderzoek dat activerende interventies helpend kunnen zijn voor deze leerlingen. Per leerling verschilt de effectiviteit van de interventie. Dit betekent dat er maatwerk nodig is voor elk individuele leerling. Doordat het maatwerk is welke interventies helpend zijn, is de dialoog met de leerling van groot belang om gerichte keuzes van ondersteuning te maken uit een specifieke set van interventies.

In dit onderzoek wordt aanbevolen om per klas en per onderprikkelde passieve leerling te kijken naar de onderwijs- en ondersteuningsbehoeften om meer tot afstemming te komen. Wanneer deze afstemming steeds passender wordt is zichtbaar dat de leerlingen meer betrokken zijn en dat er betere verwerking van de leerstof plaats vindt. De leerkracht krijgt meer grip op deze leerlingen doordat er met regelmaat een dialoog wordt aangegaan waarin eigenaarschap vooraan staat. Ook is scholing over de onderprikkelde passieve leerling wenselijk. Hierbij kan meegenomen worden wat onderprikkeld passief inhoudt, hoe het zichtbaar is en wat ondersteunend kan zijn. Door scholing te bieden, maar ook door de inhoudelijke discussies aan te gaan met elkaar wordt er bewustwording gecreëerd over ons eigen handelen in relatie tot de behoeften van deze leerlingen.