Samenvatting

Hoofdstuk 1 Inleiding
Aanleiding en probleemstelling van mijn onderzoek:

De context: Het is boeiend om te ontdekken of ik collega's van de midden- en bovenbouw enthousiast kan maken om oplossingsgericht een gesprek te voeren met een kind, dat "ongewenst gedrag" laat zien. Zelf ben ik erg enthousiast geworden om op de oplossingsgerichte manier tegen een probleem aan te kijken, omdat deze manier van
werken voor mij betekent dat het contact met de gesprekspartner respectvol verloopt met waardering voor en vertrouwen in de oplossingsgerichte kracht van de gesprekspartner zelf.
Soms vraag ik me af hoe het komt dat leerkrachten en kinderen zich zo verdiepen in de problemen, dat ze onvoldoende bezig zijn met de oplossingen van dat probleem.
Ook zie ik dat leerkrachten onvoldoende vragen wat het kind zelf wil en hoe het kind zelf denkt de problemen op te lossen. Er wordt gepraat over de hoofden van de kinderen heen, hun mening in deze wordt niet gevraagd.

Ik zie collega's, die het moeilijk hebben om de "ongewenst gedrag" in hun groep op te lossen. Zij zijn op zoek naar oorzaken, naar omgevingsfactoren en naar "zwarte Pieten', maar hebben vervolgens erg veel moeite om het "probleem' op te lossen. Zij komen er niet uit. Het "ongewenste gedrag' laat zich steeds opnieuw zien. De relatie tussen kind en leerkracht verslechtert en het wordt nog moeilijker om het probleem op te lossen.

Ik zie kinderen, die terwijl ze dat zelf helemaal niet willen toch weer in de valkuil trappen van "ongewenst' gedrag laten zien, omdat iedereen om hen heen dit verwacht en zij zich er dan daarom ook naar gedragen. Dit fenomeen "self-fulfilling prophecies' beschreef dr. R Merton voor het eerste in 1948. Mensen blijken zich te gaan gedragen
naar hetgeen de omgeving van hen verwacht. Dat kan positief zijn, als de omgeving positieve verwachtingen heeft, maar ook negatief als de omgeving onvoldoende vertrouwen heeft in verbetering van het "ongewenste' gedrag.

Ik heb gemerkt, dat het "op een andere manier' kijken naar "ongewenst gedrag', het probleem minder zwaar kan doen lijken en de mogelijkheid biedt om als leerkracht meer ontspannen hulp te bieden. Je kunt dat doen door het "ongewenste gedrag' wat je ziet te herkaderen. Dat doe je door het problematischer gedrag zo te formuleren dat de betekenis ervan positiever is en het kind zodoende ruimte krijgt het problematischer gedrag te veranderen zonder gezichtsverlies.(de Jong en berg 2001) Bv. "druk' gedrag kun je herkaderen als " beweeglijk, overactief' gedrag. Dit "op een andere manier kijken' zorgt bij mij voor hernieuwde energie om op een ontspannen manier te werken aan hulp bij de oplossing van het "ongewenste' gedrag.
Ik heb ervaren dat kinderen gemotiveerder zijn als zij herkaderd gedrag mogen zien als een vaardigheid die ze mogen leren i.p.v. gedrag dat ze niet mogen doen. Deze kinderen waren dan ook met mij enthousiast over het behaalde resultaat.
Bovenstaande ervaringen vormen mijn uitdaging om niet alleen zelf bezig te zijn met de "oplossingsgerichte' werkwijze, maar deze ook uit te dragen naar mijn omgeving, in het bijzonder naar enkele van mijn collega's. Om het onderzoek niet te omvangrijk te laten worden heb ik ervoor gekozen om eerst mijn bovenbouwcollega's (5 leerkrachten) te informeren over de "oplossingsgerichte' gespreksvoering.

Doel van mijn onderzoek en in mijn onderzoek.
Ik hoop te bereiken, dat mijn collega's van de bovenbouw het belangrijk vinden "ongewenst' gedrag in hun klas te verbeteren tot "gewenst' gedrag middels "oplossingsgerichte' gesprekken.

Ik wil hen enthousiast maken voor "oplossingsgericht' werken en ik wil hen motiveren om een "oplossingsgericht' gesprek (7 stappendans) uit te proberen met een kind dat "ongewenst' gedrag laat zien in hun groep. Daarna wil ik met hen reflecteren op dat gesprek, om er samen van te leren. Zo wil ik hen handvatten aanreiken bij het oplossen van problemen in hun klas, zodat zij het gevoel krijgen op een positieve, respectvolle manier bezig zijn met het helpen van het kind met vertrouwen in de goede afloop.

Ik ga me specifiek richten op:
-Vinden de leerkrachten het belangrijk, dat kinderen, die "ongewenst' gedrag laten zien "oplossingsgericht' worden geholpen door hun eigen leerkracht?
-Hebben de leerkrachten er vertrouwen in dat m.b.v. de kleine stapjes die uit het kind zelf komen een verbetering van het gedrag in gang wordt gezet.
-Zijn de leerkrachten bereid om een "oplossingsgericht' gesprek te leren voeren m.b.v. de 7 stappendans ?
-Zijn de leerkrachten bereid met mij te reflecteren op een gevoerd "oplossingsgericht' gesprek ?
-Zijn de leerkrachten bereid om als vervolg op de "oplossingsgerichte' gespreksvoering een gesprek uit te proberen volgens de "Ik kan het" methode.
(Furman B (2003) Kids'Skills

De relevantie van het onderzoek voor mezelf, de praktijk en theorie.
Dit onderzoek is ook belangrijk voor mijn collega's en de praktijk van het samenwerken tussen mij en mijn collega's. Dit schooljaar volgen wij als team de "Kanjermethode" van G. Weide. De aanpak volgens de Kanjermethode is "oplossingsgericht', omdat de kinderen wordt geleerd hun eigen probleemoplossend vermogen te vergroten en zij zo conflicten kunnen voorkomen of er effectiever mee om leren gaan. De kinderen leren om "gewenst' gedrag te benoemen en dragen
verantwoordelijkheid voor elkaar. De "Kanjermethode" reikt de kinderen duidelijke doch eenvoudig geformuleerde regels aan waarover geen misverstand kan bestaan.
Binnen de theorie van' oplossingsgericht' denken spreken we dan van SIMPLE. ("Zeg het eenvoudig" Jackson, Mckergow 2002)
Het "oplossingsgericht' gesprekken voeren en de "Kanjermethode' vullen elkaar aan, omdat zij beiden het "oplossingsgericht' denken willen bevorderen en uitgaan van de positieve zaken die er al zijn.
Ik hoop zo tijdens mijn onderzoek mijn collega's handvatten te kunnen aanreiken om het "oplossingsgericht' gesprekken voeren uit te proberen en daarop te reflecteren.
Mogelijk zien zij m.b.v. de reflecties mogelijkheden om hun handelen te verbeteren en zijn zij ook bereid dit eens te proberen. Als zij vervolgens bij het kind met het "ongewenste' gedrag een verbetering zien willen zij deze werkwijze misschien vaker hanteren. Ook is het mogelijk dat zij door de positieve , herkaderde benadering van het "ongewenste' gedrag positief en met meer vertrouwen in de goede afloop de gesprekken zullen aangaan. Dit zal hen dan energie geven om op de ingeslagen weg verder te gaan.

Voor de kinderen zelf zal het hen een steuntje in de rug kunnen geven, dat zij zelf eigenaar zijn en blijven van hun probleem en dat zij zelf met hun leerkracht op zoek gaan naar de positieve uitzonderingen van het probleem om zo aan de oplossing te
werken. Het competentiegevoel van de kinderen m.b.t. "gewenst' gedrag wordt vergroot.
Daarnaast leren de kinderen om de hulpvraag "werkbaar' te laten zijn, m.a.w. het doel moet duidelijk omschreven zijn en realistisch. Een kleine stap in de richting van het doel is dan al een goede start. Het vergroot de kans op succes en dat motiveert weer.
Ik vind het ook interessant om me extra te verdiepen in literatuur m.b.t. dit onderwerp. Vooral de praktische literatuur met voorbeeldgesprekken en voorbeeldvragen zal mijn competentie: "oplossingsgericht' gesprekken voeren
mogelijk vergroten.

De onderzoeksvraag / deelvragen.
Hoofdvraag:
Kan ik mijn bovenbouwcollega's motiveren om "oplossingsgericht' gesprekken voeren uit te proberen in hun groep bij een kind dat "ongewenst' gedrag laat zien, door mijn bovenbouwcollega's handvatten aan te reiken voor het "oplossingsgerichte' gesprek" (7 stappendans en flowchart)) en kan ik hen dan motiveren om met mij op
dat gesprek te reflecteren, zodat zij zich competenter voelen om het kind dat het "ongewenste' gedrag laat zien te helpen.

Deelvragen:
1.In hoeverre kan ik met het concept "oplossingsgericht' gesprekken voeren volgens de 7 stappendans aansluiten bij de "Kanjermethode" volgens G. Weide (verbeteren orthopedagogische competentie)

2.In hoeverre voelen de bovenbouwcollega's van mijn school zich competenter t.a.v. het 'oplossingsgericht' oplossen van "ongewenst' gedrag in hun klas. (verbeteren van de competentie: samenwerken met collega's ) na het voeren van "oplossingsgerichte' gesprekken met kinderen.

3.In hoeverre biedt de methode "Kids' Skills' één voor de collega's gewenste aanvulling op het voeren van de "oplossingsgerichte' gesprekken?

Wat is er al bekend ?
Er is veel literatuur te vinden over "oplossingsgericht' denken en "oplossingsgericht' werken, niet alleen om te hanteren in het onderwijs maar ook m.b.t. therapie en coaching.
Fontys draagt de "oplossingsgerichte' visie uit, gebaseerd op de opvattingen van o.a. Steve de Shazer, die zei dat "oplossingsgericht' werken eerder een beschrijving is van hoe je met cliënten praat, (Kienhuis J,2008, OW in uw klas, Zorgbreed 23, 2009, blz.2) Deze uitspraak heeft Kienhuis aangegrepen om als denkkader te gebruiken bij "oplossingsgericht' werken. Hij formuleerde het als " een praktijkgeoriënteerde aanpak, die door leerlingen, leerkrachten en gezinnen gebruikt kan worden om manieren of oplossingen te vinden, die leiden naar een gewenste
toekomst'.
Vanaf eind jaren negentig wordt de "oplossingsgerichte' werkmethodiek in Nederland verspreid o.a. door Korzybski-Instituut uit Brugge, Brief Family Therapy Center Milwaukee, USA, Fontys Hogescholen-OSO Tilburg en Saxion Hogescholen Enschede. Deze aanpak heeft veel professionals ( leraren, artsen, maatschappelijk
werkers, psychologen, therapeuten, orthopedagogen, schoolbegeleiders of leidinggevenden) geïnspireerd in hun dagelijkse werkzaamheden.
Aangezien het ook voor mij een "andere levenshouding' lijkt te worden wilde ik dit graag delen met mijn collega's en ben ik gestart met dit onderzoek.