Samenvatting

Het betreft een participatief actieonderzoek naar Poolse gezinnen in Nederland. Er kwamen steeds meer meldingen bij Veilig Thuis over geweld/onveiligheid in Poolse gezinnen. We hebben via participatief actieonderzoek met jeugdprofessionals en netwerkfiguren onderzocht wat Nederlandse jeugdprofessionals (Veilig Thuismedewerkers, jeugdzorgaanbieders en onderwijs) kan helpen om beter samen te werken met Poolse gezinnen om veiligheid te herstellen of onveiligheid te voorkomen.
Het onderzoek behelst twee lijnen: onderzoekslijn 1 gaat over het zoeken naar werkzame factoren in het contact met gezinnen die met Veilig Thuis in aanraking zijn gekomen; de tweede onderzoekslijn richt zich op het versterken van de civil society rondom Poolse gezinnen. We bouwen voort op reeds bestaande kennis over het versterken van veiligheid in gezinnen. In de eerste onderzoekslijn betreft dat het belang van een goed contact tussen hulpverlener en cliënt en de rol die cultuursensitieve communicatie daarin heeft, in de tweede lijn weten we dat een sterk netwerk preventief werkt en dat specifiek leerkrachten, zeker bij Poolse gezinnen, een rol kunnen vervullen in dat netwerk. Toch kunnen we bestaande kennis niet één-op-één op de Poolse gemeenschap plakken, dat verklaart ook de handelingsverlegenheid van de Veilig Thuismedewerkers. De Poolse doelgroep is uniek in haar eigenschappen. De combinatie van veel werken, alcoholproblematiek en slechte huisvesting (veelal ten gevolge van arbeidsuitbuiting) is kenmerkend voor Poolse arbeidsmigranten en anders dan we kennen vanuit eerdere arbeidsmigranten. Daarbij zijn Polen vaak wantrouwig ten opzichte van autoriteiten, dus ook ten aanzien van jeugdzorgwerkers, een erfenis uit het Oostblokverleden. Dit samen met schaamte en zwijgen over psychische problematiek maakt dat de Poolse bevolkingsgroep in Nederland uniek is en niet vergelijkbaar met andere migrantengroepen.
De hoofdvraag is: Op welke wijze kunnen jeugdprofessionals aansluiten bij Poolse gezinnen om samen te werken met gezin en netwerk aan het versterken van veilig opgroeien van jeugdigen.
Het betreft een participatief actieonderzoek waarin (Nederlandse en Poolse) jeugdprofessionals uit jeugdzorg en onderwijs, studenten en onderzoekers samenwerkten om de onderzoeksdoelen te bereiken: het creëren van een veilige opgroei- en opvoedsituatie van kinderen in Poolse gezinnen door het netwerk te versterken en de samenwerking tussen jeugdprofessionals en Poolse gezinnen te verbeteren.
Het actieonderzoekdeel betrof de eerste onderzoekslijn. Hier gingen Poolse jeugdzorgwerkers mee met Veilig Thuismedewerkers naar gezinnen om op die manier een brug te slaan en te leren over het vinden van aansluiting bij Poolse gezinnen. Poolse jeugdzorgwerkers zijn geschoold in het cirkelmodel en we hebben daarbij extra geïnvesteerd in het positioneren. Daarnaast zijn Poolse ouders voorgelicht over het verschil tussen de Poolse en Nederlandse jeugdzorg, om op die manier hun onbekendheid met en wantrouwen naar Nederlandse jeugdzorg te verminderen.
In de tweede onderzoekslijn zijn focusgroepen gehouden op basisscholen en jeugdzorgaanbieders en interviews met Poolse ouders die een goed functionerend netwerk hebben. Er is een training ontwikkeld en uitgevoerd voor professionals die een rol als sleutelfiguur willen oppakken voor Poolse gezinnen.
We constateerden dat onveiligheid in Poolse gezinnen voor het grootste deel het gevolg is van arbeidsuitbuiting. Door lange werkdagen en lage lonen zijn kinderen vaak alleen thuis, gaan ze zonder begeleiding naar school en slapen ze weinig. Ten gevolge van alcoholgebruik vindt geweld plaats tussen ouders, waarvan kinderen getuige zijn. Voorlichting over het effect hiervan op kinderen bleek hard nodig.
Het samenwerken met Poolse ouders bleek lastiger dan verwacht, de onderzoeksdoelen zijn daardoor verschoven naar het vinden van aansluiting, waar overigens ook de belangrijkste vraag lag bij professionals. We ontdekten dat Poolse ouders niet snel hun netwerk betrekken bij opvoedingsvragen, maar hiervoor liever naar professionals gaan. Dit onderstreept het belang van een goed professioneel netwerk van onderwijs- en zorgaanbieders.