Samenvatting

Samenvatting De aanleiding van dit onderzoek zijn de tegenvallende resultaten van de methodegebonden toetsen van Veilig Leren Lezen (VLL) in schooljaar 2014-2015 op SO Telraam. Hierdoor heb ik de volgende onderzoeksvraag opgesteld: ‘Op welke manier kan het aanvankelijk leesonderwijs in groep 3 op het speciaal onderwijs effectief worden vormgegeven?’. In de literatuur komt naar voren dat een groot aantal leerlingen in het speciaal (basis) onderwijs (S(B)O) moeite hebben met leren lezen en spellen (Van Bon, Bouwmans, & Broeders, 2006). Dit komt doordat zij in het reguliere onderwijs negatieve ervaringen hebben opgedaan en deze zorgen ervoor dat zij meer tijd nodig hebben om tot leren te komen. Hierdoor kan een achterstand ontstaan in het leerproces. Dit betekent dat leerlingen een intensievere aanpak nodig hebben. Volgens Van de Mortel en Bouwman (2015) en Vernooy (2004, 2006) is de instructie expliciet, doelgericht, gepland en aantrekkelijk. Vernooy (2006) geeft aan dat veel leesproblemen vermeden kunnen worden wanneer het leesonderwijs vorm wordt gegeven volgens de principes van het effectief leesonderwijs. De effectieve leerkracht zorgt volgens Van de Mortel en Bouwman (2015) voor de volgende zes speerpunten van effectief leesonderwijs: * Doelgericht onderwijs * Beredeneerd en ingepland aanbod * Effectieve instructie * Bewust inzetten van (extra) tijd * Convergente gedifferentieerde aanbod * Gemonitorde leesontwikkeling. Niet alleen door het literatuuronderzoek zijn er richtlijnen ontstaan voor het ontwerp, maar ook door een digitale vragenlijst, interviews en ontwerpeisen. Het ontwerp bestaat uit drie documenten: een jaarplanning, een zelf ontworpen handleiding en lesvoorbereiding. De handleiding en de lesvoorbereiding zijn gebaseerd op het Interactief Gedifferentieerde Directe Instructie-model (IGDI-model) van Bakker, Gerrits en Theil (2012) in Van de Mortel en Bouwman (2015). Deze zijn in de praktijk uitgeprobeerd door een aantal leerkrachten en bijgesteld naar aanleiding van de verkregen feedback. Als conclusie kan worden gesteld dat de ontworpen jaarplanning zorgt voor een beredeneerd en planmatig aanbod, waarbij gewerkt wordt aan doelgericht onderwijs. De leerkrachten geven aan dat de handleiding in combinatie met de lesvoorbereiding ervoor zorgt dat de leerkracht een effectieve instructie geeft waarbij een gedifferentieerd aanbod gegeven wordt en de (extra) tijd bewust ingezet wordt. SO Telraam voert de jaarplanning, de handleiding en het lesformat in. In schooljaar 2015-2016 en schooljaar 2016-2017 wordt het ontwerp gecontinueerd. Er zijn aanbevelingen gedaan die kunnen bijdragen aan het vervolg van dit onderzoek en/of onderwijs binnen SO Telraam. Melanie Delil Mei 2016