Samenvatting

'"Automatiseren kun je leren!" is de titel van dit onderzoeksverslag. Er is onderzoek gedaan naar het onderwijs op basisschool "de Hazesprong" te Nijmegen, m.b.t. het automatiseren in het rekenonderwijs. Dit onderzoek richt zich op de praktijk van alledag en de mogelijkheden die er zijn om het te verbeteren. Leerkrachten van de midden- en de bovenbouw gaven aan het lastig te vinden dat veel leerlingen zoveel moeite hebben met het vlot uitrekenen van de "eenvoudige" sommen. Het kost de leerlingen zoveel tijd om de basissommen uit te rekenen, dat het de ontwikkeling van het rekenen op een hoger niveau in de weg staat. Ze gaven aan moeite te hebben om hier op een juiste manier te interveniëren. Het doel van dit onderzoek is de leerkrachten begeleidingsadviezen te geven op welke manier zij dit probleem aan kunnen pakken. Binnen dit onderzoek is er aandacht besteed aan het aanbod, de effectiviteit van de instructie, de hoeveelheid tijd en extra tijd die eraan wordt besteed, of de doelen bekend zijn bij de leerlingen, het vroegtijdig signaleren, registreren en handelen en de convergente differentiatie. Naast al deze factoren is er ook gekeken naar de manier waarop de leerling met de aangeboden stof omgaat. Als uitgangspunt om deze doelen te realiseren is de volgende onderzoeksvraag geformuleerd:
Hoe komen we tot een betere aanpak en begeleiding van kinderen met automatiseringsproblemen bij het rekenen op basisschool "de Hazesprong" te Nijmegen? De volgende deelvragen waren een leidraad om hier achter te komen; Wat verstaan we onder automatiseren bij het rekenen? Welke belemmerende factoren spelen een rol bij het automatiseren van rekensommen? Hoe worden automatiseringsproblemen bij het rekenen gesignaleerd, geanalyseerd en gediagnosticeerd? Welke extra materialen en aanpakken naast de methode "Wereld in getallen" gebruiken de leerkrachten om het automatiseringsproces extra te oefenen?
Om een verantwoord antwoord te krijgen op deze vragen is het noodzakelijk dit te koppelen aan de theorie. In hoofdstuk 2 wordt het automatiseren in het algemeen onder de loep genomen. De werking van het geheugen wordt beschreven, de protectieve en belemmerende factoren die hier een rol in spelen, en de mogelijkheden die er zijn om het geheugen te stimuleren. In bijlage 1 worden de antwoorden van de specifieke deelvragen beschreven vanuit theoretisch oogpunt. Deze theorie geeft een beeld van de recente ontwikkelingen en visies omtrent het onderwerp.
Naast theoretisch onderzoek zijn er praktische methoden en middelen gebruikt om gegevens te verzamelen. Het onderzoek richt zich op programma-evaluatie. Hierbij wordt de kwaliteit van de rekenmethode "Wereld in getallen" m.b.t. het automatiseren beoordeeld. Het bijwonen van de rekenconferentie van het CPS heeft me nieuwe inzichten m.b.t. het leerkrachtgedrag en begeleidingsadviezen bij het automatiseren gegeven. Vervolgens zijn de leerkrachtvaardigheden doelgericht geobserveerd om een beeld te krijgen van de sterke en zwakke kanten van de automatiseringsles. D.m.v. een semigestructureerd interview (Zie bijlage 2) wordt de kennis, het gebruik van "Wereld in getallen" en de leerkrachtvaardigheden bevraagd. Om te weten te komen hoe leerlingen tot bepaalde oplossingen komen, welke factoren een stimulerende cq. belemmerende functie hebben, is er gebruik gemaakt van een gestructureerde automatiseringstoets . M.b.v. de gegevens uit deze toets is er met de kinderen een gestandaardiseerd diagnostisch gesprek aangegaan. Deze bevindingen uit de observaties, interviews en diagnostische gesprekken zijn weer gekoppeld aan de literatuur om zo de juiste begeleidingsadviezen voor de leerkrachten te formuleren. A.d.h.v. de data-analyse (Hoofdstuk 4) en de daaruit getrokken conclusies (Hoofdstuk 5) zijn er meerdere aanbevelingen mogelijk. Deze aanbevelingen geven tevens antwoord op de onderzoeksvraag van dit onderzoek. Ze richten zich met name op het verbeteren van het aanbod, de effectieve instructie,de tijd en extra tijd die besteed kan worden, het bekendmaken van de doelen van de oefening, het vroegtijdig signaleren, registreren en handelen en de doorlopende lijn binnen de school.