Samenvatting

ARC Nederland wil potentiële kerkplanters helpen en ondersteunen met het stichten van een gemeente. ARC heeft als doel om deze potentiële kerkplanters te helpen om succesvol te zijn met het planten van een kerk. Echter zien zij dat er verschillende manieren en stijlen van gemeentestichting zijn. Dit deed de vraag bij hen oprijzen welk gemeentemodel nu het meest succesvol is bij kerkplantingen in de Nederlandse context.
Dit is de aanleiding voor onderzoek naar elementen die hebben gezorgd voor kwantitatieve groei in het netwerk van ARC. Door middel van literatuuronderzoek, statistische gegevens, diepte-interviews en een online survey-onderzoek beantwoord ik de probleemstelling die de basis is voor dit onderzoeksverslag.

“Welke elementen bij evangelische/charismatische kerkplantingen in het netwerk van ARC Nederland hebben een effect gehad op de kwantitatieve groei?”

Dit onderzoeksverslag start met een uitgebreid literatuuronderzoek naar kerkplantingen in de Nederlandse context waarbij belangrijke begrippen worden verduidelijkt. De literatuurstudie en het empirisch onderzoek richten zich met name op elementen die hebben gezorgd voor kwantitatieve groei. Uit de literatuur en bestaande onderzoeken die zijn geraadpleegd kan worden geconcludeerd dat nieuwe kerkplantingen over het algemeen sneller numeriek groeien dan reeds bestaande kerken.
De rol van de seniorpastor wordt als één van de belangrijkste elementen genoemd. Leiderschap neemt een belangrijke plaats in met betrekking tot de kwantitatieve groei. De seniorpastor is de visiedrager van de gemeente. Hij is de kerkplanter. Anders dan in de meeste Nederlandse gemeenten is het leiderschapsmodel ook anders dan in andere kerken. We hebben het hier over leidersgedreven gemeentemodel in plaats van democratisch gedreven leiderschapsmodel. De leider is de stuwende kracht achter alles wat er gebeurt in de gemeente. De visie om te groeien begint bij een leider of leidersechtpaar. Zij moeten er voor zorgen dat de visie breed wordt gedragen en gestalte krijgt in de gemeente. De leiders zijn personen met veel charisma, staan veel op de voorgrond en weten de gemeentebezoekers te inspireren met hun visie. We zien dat het gemeentemodel dat in veel kerken wordt gebruikt geïnspireerd is op het model van Hillsong. Van deze kerk, die oorspronkelijk uit Australië komt, wordt veel overgenomen. Dit betreft niet alleen de liederen die worden gezongen. Maar wat ook invloed heeft is onder andere: het gebruik van een jaarthema, de elementen van een kerk, leiderschap en de cultuur binnen in de kerk.
Het vormgeven van de cultuur krijgt veel aandacht in de kerken. Het is de cultuur waardoor mensen getrokken worden naar de kerk. Cultuur bepaalt o.a. hoe mensen onderling met elkaar om gaan. Met als onderliggend principe dat niet het gebouw, maar de gemeenschap met elkaar de kerk is. De cultuur die de seniorpastors zichtbaar willen zien, communiceren ze regelmatig naar de bezoekers en hun leiders. Opvallend is dat de cultuur zichtbaar wordt in het hele gemeentewezen van de kerk. Beginnend bij de leiders zelf die de cultuur voorleven en zodoende aanstekelijk voor anderen willen zijn.
Uit de literatuurstudie blijkt dat de sterke nadruk op missionair zijn leidt tot numerieke groei van de kerk. Hoewel er moet worden geconcludeerd dat niet inzichtelijk is wat heeft gezorgd voor groei. Of dit komt door nieuwe bekeerlingen of door het ‘rondpompen van gelovigen’. De onderzochte gemeenten leggen een accent op missionair zijn door primair vrienden en familie uit te nodigen voor een kerkdienst. Dit is hun voornaamste evangelisatie-middel. Dit wordt met name zichtbaar in de zondagse eredienst. Andere acties doen ze ook, maar hier ligt minder de nadruk op. De zondagse eredienst is dan ook zo ingericht dat het voor niet-kerkelijken goed te volgen is en dat ze begrijpen waar het over gaat.
De onderlinge relaties is datgene waar mensen naar zoeken in de kerk. Een “warme sfeer” wordt belangrijk gevonden en is een voorwaarde om nieuwe mensen aan te kunnen spreken. Niets voor niets hebben een groot aantal respondenten op hun website en andere pr-uitingen staan ‘welkom thuis’. Dit blijkt ook o.a. door het aantal vriendschappen die ontstaan zijn in de kerken. 85% van de respondenten geeft aan dat ze 1 of meerdere vriendschappen in de kerk hebben. Ook het direct inzetten van mensen heeft een positief gevolg op de groei van de kerk. Niet zo zeer of er nieuwe mensen bij komen, maar wel dat mensen betrokken zijn bij de kerk. Dit zorgt ervoor dat mensen zich sneller verbinden aan de kerk en minder snel de neiging zullen hebben om de kerk te verlaten.
Het aansluiten bij de huidige cultuur & maatschappij heeft een enorme aantrekkingskracht voor mensen die voor het eerst komen. Niet voor mensen die al langer de kerk bezoeken. De diensten worden op een hedendaagse manier vormgegeven. Er wordt gebruik gemaakt van moderne muziek en wordt ondersteunt met licht en multimedia. Ook is er hedendaags taalgebruik dat voor bezoekers goed te volgen is. De voorganger is modern gekleed en maakt gebruik van praktische voorbeelden tijdens zijn preek. Ook is er aandacht voor excellence. De dingen die worden gedaan is tijd in geïnvesteerd en gebeuren goed. Ook met ethische thema’s wordt rekening gehouden met de cultuur. Mensen worden niet afgeschrikt, maar meegenomen ‘on the journey’.
Een gebouw met genoeg ruimte is van belang zodat groei mogelijk is. Ook de locatie waar het gebouw zich bevindt heeft invloed op de kerkgroei. Het financieel gezond zijn is van belang voor het onderhouden van de facilitaire middelen en de personele bezetting. Deze randvoorwaarden worden nauwlettend door de leiders in de gaten gehouden om daarmee kwantitatieve groei te kunnen faciliteren.
Op basis van de onderzoeksresultaten besluiten we dit rapport met een vijftal aanbevelingen aan ARC om het gesprek over kerkplanting en gemeentegroei aan te gaan.