Samenvatting

In Nederland verblijft een groot aantal vreemdelingen zonder verblijfstatus illegaal op straat. Zij mogen niet werken en deelnemen aan de Nederlandse maatschappij. Hierdoor ontstaat een uitzichtloze situatie, waarin zij hun waardigheid en zelfvertrouwen verliezen. Bridge to Better is een terugkeerorganisatie die wil voorkomen dat vreemdelingen in deze situatie terecht komen en biedt daarom ondersteuning om hen te helpen zo duurzaam mogelijk terug te keren naar het land van herkomst. Op dit moment wordt de optie van een duurzame terugkeer echter niet optimaal benut, zegt Bridge to Better. De organisatie wil dat er meer aandacht komt voor deze manier van terugkeer. Ze is er namelijk van overtuigd dat dit voor een groot aantal vluchtelingen het beste toekomstperspectief is en het meest recht zou doen aan het welzijn van de vreemdeling. In het onderzoek is daarom gekeken naar de plaats die duurzame terugkeer op dit moment heeft binnen het beleid en de hulpverlening aan vreemdelingen. Daarmee is ook onderzocht waar draagvlak is voor de werkwijze van Bridge to Better; waar wordt er al gewerkt aan duurzame terugkeer en waar kan geïnvesteerd worden om dit draagvlak verder uit te bouwen en daadwerkelijk te benutten?

Door middel van literatuuronderzoek en interviews met medewerkers van organisaties is kennis verkregen over de plaats van terugkeer en welke visies organisaties hebben. Op basis van de verkregen informatie is vastgesteld dat het belangrijk is om hulpverleners goed te informeren over de hulp die Bridge to Better de vreemdeling kan bieden. Met die informatie kunnen hulpverleners, in het toekomstgesprek met de vreemdeling, de mogelijkheid om terug te keren via Bridge tot Better beter uitleggen. Het gevolg is dat er meer vreemdeling op een duurzame manier kunnen terugkeren.

Gebleken is dat een keuzemogelijkheid voor de vreemdeling van essentieel belang is voor een zo duurzaam mogelijke terugkeer. De keuzemogelijkheid over zijn toekomst geeft de vreemdeling autonomie en helpt hem in zijn kracht te gaan staan, wat nodig is voor de zelfredzaamheid wanneer hij eenmaal is teruggekeerd. Het is belangrijk dat de vreemdeling een vrijwillige keuze maakt voor de ondersteuning bij duurzame terugkeer. Daarom moet een gesprek over toekomstopties al vroeg in het traject gevoerd worden. Hoe verder het traject immers vordert, hoe minder opties voor de vreemdeling en hoe minder vrijwillig de keuze. Aan het einde van het traject hebben de vreemdelingen namelijk alleen nog de keuze tussen illegaliteit en terugkeer. Acties om draagvlak te creëren moeten dan ook worden gericht op de hulp die in een vroeg stadium van het traject geboden wordt. Een hulpverlenende organisatie die in al vanaf het begin contact heeft met de vreemdeling, is het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Het COA geeft aan ruimte te hebben om het toekomstgesprek met vreemdelingen te voeren. Daarnaast blijkt dat er draagvlak is voor duurzame terugkeer bij de gemeente Amsterdam. Zij onderzoekt op dit moment hoe het onderdeel terugkeer in het Programma Vreemdelingen meer geïntegreerd kan worden. De expertise van Bridge to Better kan daarin belangrijk zijn.

Het advies aan Bridge to Better is om te investeren in de relatie met de gemeente Amsterdam en het COA, om meer vreemdelingen een vrijwillige keuze te kunnen laten maken. Wanneer zij voor terugkeer kiezen, heeft deze vrijwillige keuze een positief effect op de duurzaamheid van hun terugkeer. Samenwerking met organisaties die op dit moment positief staan tegenover de ondersteuning die Bridge to Better kan bieden, zal resulteren in een groter draagvlak voor duurzame terugkeer.​