Samenvatting

Het onderzoek, waarvan het eindrapport voor u ligt, is uitgevoerd binnen de afdeling nazorg na detentie van Back-Up in Utrecht. De aanleiding van dit onderzoek komt door een signaal wat de onderzoeker heeft opgevangen in 2016 toen zij werkzaam was binnen de Penitentiaire Inrichting te Nieuwegein. Delinquenten jongeren gaven toen aan dat ze wel graag uit de criminaliteit wilde stappen maar dat allerlei factoren voor hen belemmerend werkte. Het vinden van een baan of verkeerde vrienden vallen onder die factoren. Daarnaast gaven zij aan zich vaak niet gehoord of begrepen voelde door o.a. professionals. Volgens Kuppens & Ferwerda (2008) is de kans op een terugval en vervolgens recidive groot wanneer er sprake is van (een samenvoeging van) dergelijke factoren. Dit maatschappelijke probleem is voor de onderzoeker de aanleiding geweest om een praktijkcontext te zoeken alwaar ze dit nader kon onderzoeken. Back-Up sloot zich aan bij dit signaal en erkende dit in de praktijk.

Het doel van dit onderzoek is om te achterhalen wat bijdraagt aan het desistance-proces (het uitblijven en afzien van delictgedrag over een langere periode) vanuit het perspectief van de jongeren die in beeld zijn bij Back-Up. De doelstelling is om bewustwording te creëren van welke inzichten er kunnen worden afgeleid uit levensverhalen en daarnaast om gerichte thematieken aan te dragen om het professionele sociaal-agogische werkveld van professionals bij Back-Up, die te maken hebben met het proces van desistance, in relatie tot de jongeren te versterken. Hiervoor is de volgende onderzoeksvraag opgesteld:

‘Welke betekenisvolle inzichten kunnen worden afgeleid uit levensverhalen van (ex-)delinquenten jongeren die in beeld zijn bij Back-Up in de leeftijdscategorie van 18 tot 25 jaar ten aanzien van het stoppen met criminaliteit en teneinde Back-Up handvatten te bieden met betrekking tot hun handelswijze?’

Er is in dit onderzoek gekozen voor kwalitatief, narratief onderzoek, namelijk lifestory interviews. Hier is voor gekozen omdat er op basis van een levensverhaal en ervaringen en de manier waarop het verhaal verteld wordt, er begrepen kan worden hoe het proces om te stoppen met criminaliteit verloopt (Clonen, Goethals & Aertseen, 2009). Naast het kwalitatief, narratief onderzoek is er in dit onderzoek ook gebruik gemaakt van literatuuronderzoek dat verwerkt is in een theoretisch kader.

Uit de analyse van het theoretisch kader is gebleken dat het menselijk kapitaal, het sociaal kapitaal en volwassen worden factoren zijn die bijdragen aan het stopproces. De narratieve criminologie kijkt naar wat verhalen nu eigenlijk bewerkstelligen. Levensverhalen geven inzicht in crimineel gedrag en kunnen toekomstige acties vormen. Uit het praktijkonderzoek is gebleken dat jongeren een aantal punten aanhalen die volgens hen bij kunnen dragen aan het desistance-proces: (1) stabiliteit/structuur (in een vorm zoals dagbesteding, werk, nieuwe relatie of een opleiding), (2) aanleren van vaardigheden (hier gaat het vooral om sociale/communicatieve vaardigheden en het leren omgaan met agressie), (3) goede begeleiding (naast praktische hulp ook morele steun) en (4) het niet meer omgaan met ‘verkeerde’ vrienden. Volgens de jongeren mag er nog meer aandacht worden besteed aan de diepgang in gesprekken waarin hoop en vertrouwen in de capaciteiten van de jongeren gestimuleerd wordt.

Door middel van het verkennend en literatuur onderzoek heeft de onderzoeker een aantal aanbevelingen kunnen doen. Eén van deze aanbevelingen luidt als volgt: bewustwording van levensverhalen. Verhalen kunnen leiden tot of ervoor zorgen dat iemand afstand doet van of zich nooit meer beweegt tot delictgedrag. Als professionals zich bewust worden van wat levensverhalen bewerkstelligen, kan er op die manier inzichtelijk gemaakt worden wat jongeren kan helpen bij hun stopproces.

De onderzoeker heeft uit de resultaten van de deelvragen, deelconclusies kunnen trekken. Door middel van deze deelconclusies heeft de onderzoeker antwoord kunnen geven op de probleemstelling in de vorm van een eindconclusie. Op basis van deze conclusies zijn er aanbevelingen geformuleerd. Aan de hand van deze aanbevelingen heeft de onderzoeker een beroepsproduct ontwikkeld. Dit beroepsproduct bestaat uit een artikel waarin een bewustwording wordt gecreëerd van de functies en betekenissen van levensverhalen. Daarnaast verstrekt het artikel informatie over hoe op een methodische wijze de aandacht voor het levensverhaal kan worden geïmplementeerd in de handelswijze van de professionals van Back-Up.