Samenvatting

Dit afstudeeronderzoek gaat over leefbaarheid en water in stedelijk gebied. De leefbaarheid in stedelijk gebied wordt bepaald door 3 thema’s: fysieke kenmerken, sociale kenmerken en effecten van overlast/criminaliteit. Tijdens het onderzoek is alleen gekeken naar fysieke kenmerken van leefbaarheid en bij het onderzoek naar water is gekeken naar de kwantiteit en kwaliteit van het oppervlaktewater.
De Nieuwe Mark en de haven van Breda zijn aangelegd om het toerisme te stimuleren. Een zichtbare verbinding vanaf de haven richting de zuidelijke singel ontbreekt. Op 8 juni 2016 is het nieuwsbericht ‘Breda zet water op de kaart’ gepubliceerd. Hierin is aangegeven dat de gemeente Breda waterkansen heeft gedefinieerd, zo ook de verbinding tussen de Nieuwe Mark en zuidelijke singel van Breda. Hiermee wil de gemeente de recreatieve en ecologische kwaliteiten in Breda verbeteren. Tijdens het inrichten van de verbinding kan het projectgebied leefbaar worden ingericht. Deze nieuwe inrichting moet niet alleen nu leefbaar zijn, maar ook in 2050. Hierdoor moet de inrichting bestendig zijn tegen de gevolgen van het veranderde klimaat.
Het doel van het onderzoek is om gebiedsinrichting te ontwerpen waarin de Nieuwe Mark met de zuidelijke singel zichtbaar is verbonden en de leefbaarheid van het projectgebied is verbeterd. Hiervoor is de volgende onderzoeksvraag opgesteld: “Hoe kan de Nieuwe Mark en zuidelijke singel zichtbaar worden verbonden waarbij het projectgebied leefbaarder wordt ingericht en klimaatbestendig is?”. Om antwoordt te geven op de hoofdvraag is er een literatuuronderzoek naar leefbaarheid en klimaat bestendigheid gedaan. In de literatuurstudie is onderzocht welke fysieke kenmerken invloed hebben op de leefbaarheid en de thema’s van klimaatbestendigheid. Met de gevonden kenmerken wordt het projectgebied geanalyseerd. Uit de gebiedsanalyse komen verbeterpunten voor het projectgebied naar voren. Bij de herinrichting worden deze punten meegenomen.
Uit de literatuuronderzoek richting leefbaarheid komt naar voren dat de volgende fysieke kenmerken invloed hebben op de leefbaarheid: de openbare ruimte in een gebied, de beleefbaarheid en de klimaatbestendigheid van een gebied. In de openbare ruimte is de aanwezigheid van recreatie groen, schoon en gezond water en duurzaam veilige wegen belangrijk. Daarnaast moet het gebied te beleven zijn. Om dit te realiseren kunnen historische monumenten open gesteld worden voor bezoekers en kunnen recreatieve activiteiten in het gebied plaatst vinden. Een stedelijk gebied moet niet alleen nu maar ook in de toekomst leefbaar zijn, hierom moet er ook gekeken worden naar klimaatbestendigheid van een gebied op de thema’s: waterveiligheid, wateroverlast, droogte en hittestress.
In de gebiedsanalyse is gekeken of de huidige situatie van het projectgebied leefbaar is aan de hand van de bovengenoemde punten. Hieruit is naar voren gekomen dat het gebied niet leefbaar is doordat groen niet toegankelijk is, de waterkwaliteit ecologisch en chemisch niet voldoen aan de doelen, de Markendaalseweg niet homogeen en herkenbaar is ingericht, er geen historische monumenten bereikbaar of zichtbaar zijn, er geen recreatieve activiteiten plaats vinden, hittestress nu en in de toekomst een probleem vormt en de kans bestaat dat in de toekomst het gebied te maken krijgt met droogteperiodes en wateroverlast.
De gemeente Breda heeft een aantal visies en beleidstukken die gelden voor het projectgebied en de ontdekte verbeterpunten. Zo is er een ‘Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan 2014-2018’ (VGRP), een ‘Duurzaamheidsvisie Breda 2030’ en ‘Structuurvisie Breda 2030’ opgesteld. Vanuit het VGRP komt de visie om het hemelwater af te koppelen en in het gebeid te infiltreren. Vanuit de Duurzaamheidsvisie Breda 2030 komen drie onderwerpen die meegenomen moeten worden in de ontwerpen:
klimaatbestendigheid, natuur en ecologie en water. Bij klimaatbestendigheid moet de stad voorbereid worden op de mogelijke gevolgen van de klimaatsverandering door gebruik te maken van het groen en water in de stad en buitengebied. In het onderwerp natuur en ecologie wordt aangegeven dat biodiversiteit en de groene rustplekken een belangrijk onderdeel is. Bij water gaat het vooral om het benutten van de kansen en kwaliteiten van het water bij het (her)inrichten van een gebied. De laatste visie is ‘Structuurvisie Breda 2030’, hieruit moet de term ‘Breda Markstad’ meegenomen worden. Hierbij zijn de kansen en kwaliteiten van het water in Breda centraal gesteld. Deze kansen en kwaliteiten moeten bij het nieuwe ontwikkelingen worden gebruikt om de recreatie te versterken.
Om de verbinding van de Nieuwe Mark bevaarbaar te maken voor pleziervaart, moet de breedte van de verbinding minimaal zes meter zijn. Het water moet 1 meter diep zijn en moet de doorvaarhoogte minimaal 1,20 meter zijn. Vanuit de literatuurstudie naar leefbaarheid, de gebiedsanalyse, de visie en beleid van de gemeente Breda en het vaarprofiel komen randvoorwaarden, eisen en wensen voor de nieuwe gebiedsinrichting. Deze zijn samengevoegd in het Programma van eisen.
Om de problemen in het projectgebied op te lossen, zijn maatregelen onderzocht. Uit dit onderzoek is per probleem een voorkeursvolgorde van de maatregelen gekomen. Om de waterkwaliteit te verbeteren zijn natuurvriendelijke oevers en doorstroming het beste toe te passen. Hittestress kan het beste aangepakt worden door de maatregelen ‘groene gevels’ en ‘tegel eruit, groen erin’. Door dezelfde materialen als de Markendaalseweg langs de Nieuwe Mark te gebruiken en de fietsers te scheiden, kan de Markendaalseweg verbeterd worden. Daarnaast moet het groen en de historische monumenten op het Seeligterrein toegankelijk worden. Ook moeten recreatiemogelijkheden gefaciliteerd worden op en langs de nieuwe verbinding tussen de Nieuwe Mark en de singels van Breda. Maatregelen zijn toegepast in twee varianten om vervolgens via een Multi Criteria Analyse de beste variant met de betere punten van de andere variant samen te voegen tot de beste gebiedsinrichting ‘Leefbare Nieuwe Mark’.
Bij de gebiedsinrichting ‘Leefbare Nieuwe Mark’ gaat de verbinding over het Seeligterrein. Hierbij heeft de waterloop natuurlijke oevers en wordt de doorstroming vergroot om de waterkwaliteit te verbeteren. Het projectgebied wordt leefbaarder door het groene Seeligterrein toegankelijk te maken voor publiek. De wegen worden duurzamer veilig, door het toepassen van hetzelfde materiaal en gescheiden rijbanen. Bezienswaardigheden zoals monumenten op het Seeligterrein en de stadsmuur zijn te bezichtigen. Het projectgebied is klimaatbestendig ingericht doordat wateroverlast, droogte en hittestress wordt aangepakt door de maatregelen: groene gevels, tegels eruit, groen erin, stedelijk infiltratiestrook, regenwatervijvers en een wadi.