Samenvatting

Begin jaren negentig is het vak audiovisuele vormgeving (AV), als onderdeel van het vak beeldend, een officieel vak geworden waar ook eindexamen in kan worden gedaan. Er zijn echter weinig scholen die het vak AV ook aanbieden, belangrijkste oorzaak is dat er geen geschoolde docenten zijn, het een kostbare aangelegenheid is en dat er nog weinig lesmateriaal beschikbaar is. Er gloort hoop als de Filmacademie een docentenopleiding AV start: het is, net als voor ieder ander vak, van belang dat er geschoolde docenten voor de klas staan en een vak kan niet bestaan zonder dat daar een docentenopleiding voor is. De overheid voert hierin een tweeslachtig beleid: sinds 1993 is audiovisuele vormgeving wel een officieel vak, maar in 1998 wordt de docentenopleiding alweer gesloten omdat diezelfde overheid geen lerarengraad wil toekennen aan de opleiding. Dit geldt tot op de dag vandaag: enerzijds pleit de overheid voor meer mediawijsheid: er wordt onderkend dat audiovisuele media een belangrijke rol spelen in de hedendaagse maatschappij en dat jongeren daarin onderwezen moeten worden, maar anderzijds ziet diezelfde overheid niet het belang in van een specifieke docentenopleiding voor AV of mediawijsheid.
Toch blijft het vak AV wel bestaan (als onderdeel van beeldend), maar het is veelal nog steeds afhankelijk van een enthousiaste docent die hier niet altijd voor geschoold is. Inmiddels omvatten de opleidingen tot docent beeldende vorming wel het vak nieuwe media, waardoor er in ieder geval meer geschoolde docenten komen in dat vak. Er is een vakvereniging: de VKAV (Vereniging Kontaktgroep Audiovisuele Vorming) die zich ten doel stelt samenwerking en overleg te stimuleren tussen mensen die werkzaam zijn op het gebied van AV, AVV en media-educatie. Het vak AV bevat zowel fotografie (stilstaand beeld) als film (bewegend beeld), er worden dus in feite twee kunstdisciplines behandeld, die weliswaar nauw met elkaar verweven zijn, maar op zichzelf al een hele geschiedenis en achtergrond en eigen specialisatie hebben. Daarnaast beslaat het vak audiovisuele vormgeving ook televisie, nieuwe media en videokunst.
In de praktijk is het vak AV vooral een praktisch vak: leerlingen maken filmpjes, al dan niet met hun eigen mobieltjes of met door de school aangeschafte camera’s en montagesoftware. Het beschouwende aspect blijft veelal achterwege.
Dit aspect komt wel naar voren in filmeducatie. In de loop van de tijd zijn er vele initiatieven ontwikkeld om filmeducatie vorm te geven: zowel vanuit de kunsteducatieve sector als vanuit de filmindustrie zelf. Filmhuizen programmeren films speciaal voor scholieren, filmfestivals bieden lesbrieven aan bij de films die leerlingen gaan zien. Daarnaast zijn er talloze initiatieven waarbij (semi)professionals een workshop filmmaken aanbieden aan leerlingen. Ook zie je dat theatergroepen steeds vaker gebruik maken van audiovisuele middelen, zowel in hun voorstellingen als in hun voorbereidende lessen.
Het ontbreekt echter aan landelijke coördinatie en richtlijnen waaraan filmeducatie zou moeten voldoen.