Samenvatting

Theoretisch kader: Vanuit het conceptueel kader de ‘educational turn’ is dit onderzoek gestart. De ‘educational turn’ wordt als één van de belangrijkste veranderingen van de afgelopen decennia beschouwd in de kunstwereld, waarbij principes van educatie de basis vormen voor het maken van kunstwerken en tentoonstellingen (Kalin, 2012). Het begrip ‘materiaal’ wordt breed geïnterpreteerd door de kunstenaars.
De kunst-educatieve projecten van twee groepen kunstenaars staan in dit onderzoek centraal: projecten van kunstenaars in de klas die werken met leerlingen uit het VO (de KIK) en projecten van kunstenaars die passen bij de ‘educational turn’ en werken met leerlingen uit het VO (de ETK). De ETK richten zich op een andere manier tot het onderwijs: zij betrekken leerlingen bij hun eigen artistieke werkproces. De KIK zijn professionele kunstenaars die gevraagd worden om naar aanleiding van hun eigen artistieke werk een opdracht te geven aan leerlingen. De onderzoeksvraag luidde: in hoeverre verschillen de projecten van de ETK die werken met leerlingen uit het VO van de projecten van de KIK?
Methode: Dit onderzoek betreft een kwalitatieve survey waar acht praktijkverhalen op de onderdelen manier van werken van de kunstenaar, inhoud van het project en opbrengsten van het project vanuit de optiek van de betreffende kunstenaar met elkaar worden vergeleken. Er zijn in twee ongerichte steekproeven acht kunstenaars geselecteerd die representatief zijn voor de twee onderzoeksgroepen: KIK en ETK. Aan de hand van de praktijkverhalen is getoetst in hoeverre kenmerken van de ‘educational turn’ zijn te herkennen en wordt antwoord gegeven op de onderzoeksvraag.
Resultaten en conclusies: De ETK zien hun artistieke werk niet los van hun educatieve werk en maken geen onderscheid tussen het gevoel kunstenaar of docent te zijn. Ze werken veelal vanuit een onderzoeksvraag waarbij de vorm van uitwerken niet van tevoren vastligt. Inhoudelijk richten de ETK zich meer op sociale interacties dan op het maakproces. Er worden eerder nieuwe vragen gesteld dan dat het project een duidelijk eind(resultaat) heeft. Leerdoelen en/of leeropbrengsten voor de leerlingen lijken van ondergeschikt belang. Het project richt zich vooral op de onderzoeksvraag en gesprekken zijn een belangrijk onderdeel binnen het project. Aangezien de leerlingen bij projecten van de ETK deelnemen aan het artistieke onderzoek van de kunstenaar, lijkt het eigenaarschap veelal bij de kunstenaar te liggen.
De KIK zien hun artistieke werk en hun educatieve werkzaamheden als twee aparte gebieden. Ze voelen zich kunstenaar en geen docent. De kunstenaars worden meestal gevraagd naar aanleiding van de discipline of het materiaal waarmee ze werken. Het project is veelal gericht op het maakproces en heeft vaak ook een materieel eindproduct. Het eigenaarschap lijkt veelal bij de leerlingen te liggen. Er zijn ook overeenkomsten te zien: alle kunstenaars vinden het proces belangrijker dan het eindresultaat en willen leerlingen stimuleren buiten de lijnen te denken en meegeven dat fouten maken mag.