Samenvatting

In de protestantse kerk staat van oudsher het Woord centraal, een traditie met het accent op beschouwen (gericht op het Woord en het persoonlijk geloof) en minder van aanschouwen (gericht op het visuele, het beeld). Maar we zagen dat kunst ter ondersteuning en verdieping van de geloofsbeleving wel degelijk op waarde werd en wordt geschat. Hoe men hier over denkt heeft wellicht te maken met de stroming binnen de PKN waartoe men behoort en het cultureel kapitaal dat men heeft opgebouwd. Betrokkenen zien hoe beeldende kunst positief kan werken in een kerkelijke setting. Men ziet verbeelding, het aanzetten tot vragen en directheid van taal als kwaliteiten van kunst, en communicatie, reflectie rond geloof en zingeving en het bijstellen van eenzijdige beeldvorming, als functies. We zagen ook dat zo’n 600 kerken hun deuren openstellen voor tentoonstellingen. En dat men worstelt met de vraag hoe zowel de liturgie, als de kerk, als de kunst een evenwaardige plaats kan worden geven en hoe je mensen in aanraking brengt met kunst in de kerk. In hoofdstuk 2 wordt onderzocht hoe zich dat in de praktijk vertaalt. Met welk doel en op welke manier brengen kerken kunst in de kerk, en brengen de kerken mensen in aanraking met deze kunst? En wat zijn daarbij de ervaringen? De praktijkvoorbeelden laten zien dat er uiteenlopende initiatieven zijn. Kunst wordt zowel in actieve (zelf kunst maken), als receptieve (exposities) , als reflectieve vorm (bijv. in de kerkdienst) aangeboden. Informatievoorziening is hierbij ondersteunend. In de vorm van lezingen, en ook door het plaatsen van berichten en afbeeldingen op websites e.d. De aard van de activiteiten en het artistieke niveau, verschilt. Ook de benadering verschilt. Zo zien we dat men in Culemborg de kerkganger voorzichtig wil opvoeden door toegankelijke met minder toegankelijke kunst te mengen, en dat Arent Weevers daar juist helemaal niet mee bezig is: hij zet vraagtekens bij “brave kunst” en wil met kunst het debat aangaan. In het verlengde hiervan ligt de vraag of kunst in de kerk ook seculier kan zijn. In deel 1 zagen we dat Steensma en Offringa hiervoor pleitten en in het project in Drenthe werd ook gebruik gemaakt van de inbreng van niet-religieuze kunstenaars. Een ander verschil dat naar boven kwam was de reden voor kunst in de kerk. Deze was veelal puur op de geloofsbeleving en verdieping gericht, zoals in Culemborg, maar soms ook praktisch, zoals het invulling geven aan een leegstaand kerkgebouw, de Maarten Lutherkerk in Amsterdam. En in Groningen, voor expositieruimte, alhoewel de medewerking van predikanten wel een relatie met de kerkelijke gemeente aangeeft. Bij The Extra Light Project vervaagden de grenzen tussen kerk en kunst, de kerk was én locatie én onderwerp én kunstwerk. Uit de voorbeelden kwam verder naar voren dat kerken de weg weten te vinden naar organisaties die zich met kunst in de kerk bezighouden. En naar subsidiënten die dergelijke projecten willen ondersteunen. Er zijn in het onderzoek geen initiatieven naar boven gekomen waarbij werd samengewerkt met culturele instellingen, zoals musea, of Kunstfactor, als het gaat om projecten vanuit de kerken zelf. Wel werd er samengewerkt met het onderwijs.