Samenvatting

De aanleiding voor dit onderzoek is dat in kunstlessen op school vaak een ander werkproces wordt gehanteerd dan in de actuele kunstpraktijk. In veel kunstlessen staan voornamelijk traditionele kunstwerken, formele beeldaspecten en traditionele materialen en werkwijzen centraal, terwijl het in de actuele kunstpraktijk juist draait om conceptontwikkeling, het creatieve werkproces en interdisciplinaire samenwerkingsverbanden. Wanneer het de opdracht van een school is om leerlingen iets relevants te leren over kunst – voor henzelf en wellicht voor later – dan slagen scholen daar in kunstlessen vaak niet in.
Voor dit onderzoek hebben we een lessenserie ontworpen voor het tweede leerjaar van Gymnasium Felisenum in Velsen-Zuid. De leerlingen werkten aan de opdracht: 'Kies en onderzoek een alledaags probleem op school, en bedenk er een kunstzinnige oplossing voor'. Het hoofddoel van deze opdracht was dat de leerling samen met medeleerlingen een artistiek werk kan realiseren volgens een onderzoekende en procesgerichte werkwijze zoals die gangbaar is bij kunstenaars uit de actuele kunstpraktijk. De lessen zijn anders dan gebruikelijk, en wij wilden weten of leerlingen een relevantere leerervaring opdoen door op deze manier in de lessen aan te sluiten bij die werkwijze.
De nieuwe lessenserie bleek een positief effect te hebben op de motivatie van de leerlingen en op het nemen van eigen verantwoordelijkheid voor het leerproces. Na de lessenserie hadden leerlingen nieuwe dingen over zichzelf geleerd, een nieuwe werkwijze leren kennen, vrijheid ervaren en over samenwerking geleerd. Naar aanleiding van de nieuwe lessenserie bleken de leerlingen ook te bevragen wat kunst is en wat een kunstles is.
Doordat de actuele kunstpraktijk een immaterieel, open en oningevuld karakter heeft, lijkt het ons dat leerlingen kunstlessen moeten krijgen die een laboratorium zijn waar zij een open en onderzoekende houding aan de dag kunnen leggen, en het kunstenaarschap en de rol van de kunst en kunstenaar in de samenleving kritisch moeten kunnen bevragen en definiëren. De nieuwe lessenserie heeft dit grotendeels bereikt. Daarnaast was dit onderzoek een interventie die heeft blootgelegd dat de didactiek van de gebruikelijke lessen precies tegengaat wat er beoogd wordt. In die zin kun je stellen dat de nieuwe lessen met recht kunstlessen waren.