Samenvatting

Samenvatting
Dit kwalitatieve onderzoek beschrijft de ervaringen van wijkverpleegkundigen bij het omgaan met de oudere cliënten in de thuiszorg die naast hun somatische indicatie voor zorg lijden aan een depressie. Het doel is om een bijdrage te leveren aan verbeteren van hoger beroepsonderwijs verpleegkunde (HBOV) en om toekomstige beroepsbeoefenaren beter voor te bereiden voor deze hoog complexe zorgvrager.
Achtergrond: Depressie als volksziekte is in opmars en zal in de nabije toekomst een belangrijke plaats innemen in de maatschappelijke gezondheidszorg. Depressie onder ouderen, de belangrijkste doelgroep in de wijkverpleging, neemt sneller toe dan in overige leeftijdsgroepen. Verpleegkundige thuiszorg neemt daarmee ook toe en vraagt van de medewerkers een generalistische en holistische benadering met een preventief karakter. Literatuurstudie wijst uit dat verpleegkundigen in de wijk een centrale rol zouden moeten hebben bij het coördineren en managen van de depressieve zorgvrager. Door frequente zorgcontacten zijn zij bij uitstek geschikt om vroeg signalen te herkennen en te verwerken in het zorgplan en de samenwerking met de cliënt zelf en andere betrokkenen.
Methoden: De vraagstelling van het onderzoek richt zich op de verhalen van verpleegkundigen over het verplegen van depressieve ouderen en zoekt naar hun diepere motieven in bejegenen en handelen. Naast een literatuurstudie zijn semigestructureerde interviews gehouden met verpleegkundigen in de wijk. Voor de interviews is de methode van het ‘Problem Centered Interview’ (PCI) van Witzel (2000) gebruikt. De input van de respondent is leidend, de interviewer volgt en vraagt door met behulp van een topic-list. De topics zijn; depressie en somatiek, herkennen van vroegsignalen, interventies bij depressie, kwaliteit van leven, de rol van de verpleegkundige en gebruik en inzet van ervaringsdeskundigheid van de cliënt.
Bevindingen: Verpleegkundigen zijn erg begaan met de depressieve zorgvrager en hebben een goed zicht op de cliënt en zijn gedrag of stemming. Het vaststellen van symptomen van een depressie bij lichamelijk zieke ouderen is een lastige zaak. Symptomen ervan kunnen worden toegeschreven aan het somatische beeld of aan somberheid als reactie hierop. Dit kan bemoeilijkt worden door de communicatie(on-)mogelijkheden van de cliënt vanwege de depressie. Verpleegkundigen hebben vaak een groot respect voor het zelfbeschikkingsrecht en keuze van de cliënt; er wordt dan niet gesproken met de cliënt over diens depressieve stoornis uit angst de depressie negatief te beïnvloeden of opnieuw te ontlokken.
Verpleegkundigen dichten zichzelf een centrale rol toe en zien mogelijkheden voor verbetering op dossierniveau, voor samenwerking onderling of met derden en ten aanzien van hun eigen opstelling.
Conclusies: Omgaan met psychiatrische co-morbiditeit, depressie in de thuiszorg, wordt als lastig ervaren en als moeilijk vast te stellen beeld. Verpleegkundigen zijn matig op de hoogte van de prevalentie van depressie gelieerd aan somatisch lijden en daardoor niet goed in staat een depressie vroegtijdig te herkennen. Verplegen van cliënten met een psychiatrische diagnose staat niet centraal binnen de thuiszorg en is niet de doelgroep waarvoor wijkverpleegkundigen primair hebben gekozen. De affiniteit die men heeft met de doelgroep is wisselend binnen de zorgteams, er heerst een voornamelijk somatische focus.
De ervaringsdeskundigheid van de cliënt wordt niet of nauwelijks benut. Het is mogelijk de angst voor terugval van de cliënt dat verpleegkundigen niet durven te vragen naar de depressieve periode als deze voorbij is. Door de dialoog met zowel de cliënt als de betrokken medewerkers van de GGZ aan te gaan valt er veel van elkaar te leren. De verpleegkundige kijkt nog onvoldoende generalistisch en pakt nog niet de regisserende of coördinerende