Samenvatting

De dreigingen en kwetsbaarheden uit het digitale domein nemen toe en worden steeds meer zichtbaar door het toenemende aantal cyberincidenten. De voorbereiding op deze digitale crisistypen is voor veiligheidsregio’s een uitdaging, waardoor de weerbaarheid van veiligheidsregio’s in verhouding achterblijft met de dreigingen en kwetsbaarheden. Veiligheidsregio’s zijn (nog) zoekende naar een geschikte wijze om zich voor te bereiden op interne en externe cyberincidenten. Met interne cyberincidenten worden cyberincidenten binnen de eigen organisatie van veiligheidsregio’s bedoeld en met externe cyberincidenten worden de cyberincidenten binnen de regio, het verzorgingsgebied, van veiligheidsregio’s bedoeld.De doelstelling van dit onderzoek is het aanreiken van interventies die zijn gericht op de ervaren barrières, om de voorbereiding van veiligheidsregio’s op de (gevolg)bestrijding van interne en externe cyberincidenten te verbeteren. Om dit te realiseren is de volgende hoofdvraag opgesteld:“Op welke manier kan de voorbereiding van veiligheidsregio’s, op de (gevolg)bestrijding van interne en externe cyberincidenten, worden verbeterd?”Om deze vraag te beantwoorden is gebruik gemaakt van een getrianguleerd ontwerp, waarbij zowel kwalitatieve en kwantitatieve dataverzamelingsmethoden zijn toegepast. Zo zijn de kwalitatieve gegevens middels interviews met medewerkers van veiligheidsregio’s, leden van vakgroepen en andere experts verzameld. De kwantitatieve gegevens zijn middels twee enquêtes verzameld. Hierbij zijn de leden van de VR-ISAC bevraagd over de voorbereiding op de bestrijding van interne cyberincidenten en zijn de leden van de werkgroep digitale ontwrichting en cyber bevraagd over de voorbereiding op de gevolgbestrijding van externe cyberincidenten. Daarnaast is ook gebruik gemaakt van deskresearch, waarbij relevante literatuur met betrekking tot interventiemogelijkheden volgens de sneeuwbalmethode is verzameld.Met de uitkomsten van het onderzoek wordt een beter beeld geschetst van de mate waarin veiligheidsregio’s zich bewust zijn van de dreigingen uit het digitale domein. Daarnaast wordt duidelijk welke capaciteit-, motivatie- en gelegenheids- gerelateerde barrières veiligheidsregio’s ervaren bij de voorbereiding op de (gevolg)bestrijding van interne en externe cyberincidenten. Tot slot zijn deze barrières gekoppeld aan bijpassende en gerichte interventies, die veiligheidsregio’s kunnen helpen bij de voorbereiding op de (gevolg)bestrijding van interne en externe cyberincidenten.Uit de antwoorden op de vragenlijsten in de interviews en enquêtes bleek onder andere dat de barrières die werden/worden ervaren bij de voorbereiding op interne cyberincidenten vooral liggen bij de motivatie en dat de barrières die werden/worden ervaren bij de voorbereiding op externe cyberincidenten vooral liggen bij de samenwerking.Op basis hiervan wordt voor de verbetering van de voorbereiding op interne cyberincidenten onder andere aanbevolen om een verdiepend onderzoek uit te voeren naar de achterliggende oorzaken van de motivatie van veiligheidsregio’s voor het al dan niet uitvoeren van voorbereidend gedrag. Voor het verbeteren van de voorbereiding op de gevolgbestrijding van externe cyberincidenten wordt onder andere geadviseerd om een regionaal en landelijk netwerk op te zetten, waarin een combinatie wordt gemaakt van technische kennis en vaardigheden en ‘crisiskennis en -vaardigheden’.