Samenvatting

De aanleiding van dit onderzoek is de vondst van een wrak op 2 februari 2019 in de Noordzee. Het wrak werd per toeval ontdekt tijdens bergingswerkzaamheden van containers die in het begin van dat jaar waren verloren tijdens een storm. De grijper van de berger tilde scheepshout en een grote hoeveelheid koper naar het oppervlak. Door de grote hoeveelheid koperen platen kreeg het wrak de naam ‘het Koperplatenwrak’. Na dendrochronologisch onderzoek van het scheepshout en het onderzoek van de merktekens kon worden vastgesteld dat het ging om het oudste bekende wrak in het Nederlandse deel van de Noordzee. Het schip zou gezonken zijn tussen 1538-1546. De ouderdom van het wrak was één van de redenen waarom het wrak compleet is opgegraven. Alle delen van het schip en de koperen platen zijn geborgen.
Om een beter beeld te krijgen van de lading van het wrak is een materiaalonderzoek uitgevoerd. Tijdens het materiaalonderzoek werden alle koperen vondsten van zowel de berging als opgraving, gemeten, gewogen, genummerd en gedocumenteerd in een periode van circa twee tot drie weken. De platen zijn gecategoriseerd in vijf verschillende soorten: rechthoekige platen, ronde platen, pakketten, pakketwikkels en fragmenten. Daarnaast zijn vondsten bij het schroot geplaatst. Vondsten die onder het schroot vielen zijn niet gedocumenteerd omdat dit restmateriaal of ondetermineerbaar is. Alle gegevens van deze platen zijn in een Microsoft Access bestand vastgelegd. In totaal hebben 880 kopervondsten een vondstnummer gekregen. Deze gegevens zijn geanalyseerd met behulp van statistische berekeningen en spreidingsdiagrammen. Zo is onderzocht of de verschillen bewust tijdens het productieproces van de platen gecreëerd werden. Uit dit onderzoek is gebleken dat dit niet zo is. De platen zijn gemaakt op basis van het gewicht. Na het mijnen van koper werd dit gefilterd van andere onzuiverheden doormiddel van het saiger process. Daarna werd het koper vervoerd naar een smelterij of hamermolen. De rechthoekige platen zijn geslagen en de ronde platen zijn gegoten. De grootte van de platen was afhankelijk van de hoeveelheid kilo koper dat uit het saiger process kwam.
De functionaliteit van de platen werd duidelijk aan de hand van de vorm. De rechthoekige platen zaten verpakt in pakketten. De pakketten bestaan uit koperen pakketwikkels met daarin de rechthoekige platen. Mogelijk waren ook enkele losse rechthoekige platen aan boord. Deze rechthoekige platen waren halffabricaten die door de consumenten weer verder bewerkt konden worden. De platen lijken op mitteldachkupfer, dünndachkupfer of vierkant geschmiedetes kupfer. Dit soort koper werd bijvoorbeeld gebruikt voor dakbedekking. De muntslagerij was ook een mogelijke bestemming voor dit soort type platen. De ronde platen waren ook halffabricaten waar kopersmeden potten, ketels of pannen uit konden diepen.
Op de ronde platen en de pakketten/pakketwikkels stonden twee verschillende merktekens. Eén hiervan is herkend als het merkteken van de Fugger familie. Dit was een rijke Duitse bankiers familie die een monopolie had op de koperhandel in Europa gedurende de 15e en 16e eeuw. Het Fugger merkteken is een drietand met recht onder een ring. Het merkteken werd gezet om aan te tonen wie het koper geproduceerd had. Het was een merkteken dat al sinds 1382 in gebruik was. Het zou tot zeker in de 17e eeuw gebruikt worden door de familie. Een ander merkteken, dat door zijn vorm het Vissengraat merkteken is genoemd, is onbekend gebleven. Wel is duidelijk geworden dat het waarschijnlijk van een medewerker/partner afkomstig is, die in dienst of klant was van de Fuggers was.
Naast merktekens stonden ook verschillende markeringen op de pakketten. Deze markeringen bestaan uit cijfers en letters, maar de betekenis hiervan kon niet worden herleid. De mogelijkheid bestaat dat deze markering