Samenvatting

In 2011 is onder kabinet Rutte 1 het decentralisatieakkoord natuur ingevoerd. Hierin is een inkomstentaakstelling van €100 miljoen opgelegd aan Staatsbosbeheer. Staatsbosbeheer moet hiervoor gronden buiten de Ecologische Hoofdstructuur vervreemden. Omdat beheer buiten de Ecologische Hoofdstructuur niet meer gesubsidieerd wordt, worden zo beheerkosten bespaard. Anderzijds worden inkomsten gegenereerd om aan de inkomstentaakstelling te voldoen. Staatsbosbeheer heeft weinig ervaring met het verkopen van grond. Om een geschikte verkoopprocedure op te stellen is verkennend onderzoek noodzakelijk. In dit rapport is dit onderzoek op basis van leercases in gemeenten Hardenberg en Hellendoorn uitgewerkt. De centrale vraag in dit onderzoek is “Met welke juridische, ecologische, maatschappelijke, economische en beleidstechnische aspecten dient rekening gehouden te worden, alvorens gronden buiten de EHS vervreemd kunnen worden en op welke wijze kan dit worden gedaan?”. Kader hierbij is het nastreven van balans tussen opbrengsten maximalisatie en maatschappelijk draagvlak. Door de hoofdvraag te beantwoorden ontstaat een duidelijk beeld van manieren waarop Staatsbosbeheer gronden kan verkopen en met welke aspecten ze rekening moet houden. Dit rapport kan daarom worden gezien als handreiking bij het vaststellen van een concrete verkoopstrategie. De methodiek die in dit onderzoek gehanteerd is, richt zich in eerste instantie op een theoretische verkenning. In deze theoretische verkenning wordt onderzoek verricht naar juridische, beleidstechnische en economische aspecten die bij vervreemding van gronden door Staatsbosbeheer relevant zijn. De tweede stap in de methodiek is het verrichten van onderzoek naar de praktische toepasbaarheid van de theorie. Hieraan is invulling gegeven door middel van gesprekken. Uit deze gesprekken is duidelijk geworden of de theorie daadwerkelijk van toepassing is en hoe deze in de praktijk uit zal werken. Door de theorie en de praktische toepasbaarheid te combineren, is een concreet verkoopproces ontwikkeld. Dit heeft geresulteerd in een stromingsdiagram waarin alle resultaten van het onderzoek samenkomen.Uit het onderzoek blijkt dat rekening moet worden gehouden met verschillende aspecten. De belangrijkste aspecten zijn daarbij juridische en beleidstechnische aspecten. De Staatssteunwet en de Algemene Wet Gelijke Behandeling beperken de mogelijke verkoopwijzen, waarop gronden kunnen worden vervreemd. De keuze van Staatsbosbeheer om gronden eerst aan te bieden aan Rijkswaterstaat en ProRail beperkt de keuzevrijheid bij verkoop nog verder. Het is mogelijk om binnen deze kaders voorrang te geven aan gemeente, waterschap en provincie mits deze gronden nodig zijn voor uitvoering van de publieke taak. Gronden kunnen ook in een ruilverkaveling worden ingebracht, waarmee de agrarische structuur verbeterd wordt. De resterende mogelijkheden zijn het aanbieden van gronden in openbare verkoop. Er kan daarbij gekozen worden tussen veiling of inschrijving (met of zonder gunningcriteria). Bij de keuze voor een daadwerkelijke verkoopstrategie moet rekening worden gehouden met de verhouding tussen het maatschappelijk draagvlak en de inkomsten. Afhankelijk van de gekozen verkoopstrategie zal deze verhouding anders liggen. Omdat de maatschappelijke betrokkenheid groot is gebleken en om het imago van Staatsbosbeheer te waarborgen, dient goed met de samenleving gecommuniceerd te worden over de verkoop van gronden. Anderzijds is een commerciële houding noodzakelijk om aan de inkomstentaakstelling te voldoen.