Samenvatting

Het ruim 1000 hectare grote landgoed Junne, in de gemeente Ommen, ligt op een plaats waar het rivierenlandschap het landschap van de hogere zandgronden raakt. Dat leidt tot een grote diversiteit aan natuurwaarden op het landgoed en in haar omgeving, variërend van kronkelwaarden langs de Overijsselse Vecht, tot stuifzand en natte heide op geringe afstand daarvan. Het landgoed ligt voor het grootste deel binnen Natura 2000 gebied “Vecht en Beneden Regge”. Landgoed Junne heeft diverse functies. Er wordt landbouw en bosbouw bedreven, er wordt gewoond en het landgoed biedt gelegenheid tot recreëren in de natuur. De rentmeester van het landgoed, LBP|SIGHT, voorziet dat de financiële zelfstandigheid van deze functies door verschillende oorzaken onder druk zal komen te staan. Om die reden wil het een verduurzaming van het landgoedbeheer bewerkstelligen waarin renderende functies de niet-renderende functies moeten compenseren. De rentmeester wil de belangrijke, maar niet-renderende, functie natuur op een duurzame wijze inpassen en verantwoorden in een nieuw op te stellen Landgoed Ontwikkelingsplan voor landgoed Junne. Het landgoed kan door zijn centrale ligging een belangrijke bijdrage leveren aan de natuurdoelstellingen van Staatsbosbeheer, Landschap Overijssel en Natuurmonumenten. Ook levert het landgoed in potentie een bijdrage aan de waterveiligheid en recreatie in het kader van het programma “Ruimte voor de Vecht” en levert het voor de provincie Overijssel en de gemeente Ommen een maatschappelijke meerwaarde als “parel van het Overijsselse landschap”. Om die reden is onderzoek gedaan naar de manieren waarop de natuur op het landgoed een meerwaarde kan leveren aan de doelstellingen van deze partijen. De centrale onderzoeksvraag luidde: “Welke ontwikkelingen en samenwerkingsverbanden dragen het meest bij aan vergroting van de natuurwaarden op landgoed Junne en de daarnaast gelegen gebieden?” Uit gesprekken met de hierboven genoemde partijen is een zestal “ruimteclaims” onderscheidden; wensen die de betrokken partijen hebben geuit ten aanzien van het behoud en de ontwikkeling van natuurwaarden op landgoed Junne. De ruimteclaims hebben in twee gevallen betrekking op de aanleg van verbindingszones op verschillende plekken op het landgoed. Twee andere ruimteclaims richten zich op het omvormen van scherpe grenzen naar geleidelijke overgangen tussen natuurtypen. Een vijfde ruimteclaim bestaat uit het realiseren van een grondwaterpeilverhoging en de zesde ruimteclaim heeft betrekking op de aanleg van twee nieuwe meanders in de Overijsselse Vecht, waar die aan het landgoed grenst. De vervolgens toegepaste wegingsmethode heeft geleid tot een prioritering in de ruimteclaims waarbij de claim die het hoogst scoort het “eenvoudigst, goedkoopst en met de meeste zekerheid op een aansprekend eindresultaat” te realiseren is. In dit geval betreft dat de kortste van de twee onderscheiden verbindingszones, waarbij een veenduinplateau op landgoed Junne verbonden wordt met eenzelfde veenduinplateau dat vlakbij, op het terrein van Staatsbosbeheer ligt. Door die maatregel ontstaat een waardevolle toename van het oppervlakte van het leefgebied van aan heide en zure vennen gebonden soorten, zoals de ter plaatse voorkomende Adder. De grootste ecologische winst kan echter worden gemaakt als de andere, langere verbindingszone gerealiseerd wordt, die in verband met de additionele kosten voor de aanleg van een faunapassage op de derde plaats uit de weging kwam. Deze corridor doorsnijdt landgoed Junne en verbindt, als hij volledig uitgevoerd is, de heidegebieden Beerzerveld en Eerderveld met elkaar. In dat geval ontstaat een grote uitbreiding van het potentiële leefgebied van de aan het heidelandschap gebonden soorten, waarin zich duurzame netwerkpopulaties kunnen vormen. Het advies aan de rentmeester van landgoed Junne luidt daarom om bovenal in samenwerking met Staatsbosbeheer en Landschap Overijssel, te zoeken naar manieren en middelen om de lange verbindingszone 4 langs het Junnerveld te realiseren en in stand te houden. Als dat niet haalbaar blijkt te zijn, zou de prioriteit moeten verschuiven naar de kortere verbindingszone tussen de veenduinplateaus en het creëren van de gewenste overgangszones waar zich nu nog scherpe grenzen bevinden tussen verschillende natuurtypen. De realisatie van de gewenste grondwaterpeilverhoging en de aanleg van extra meanders in de Overijsselse Vecht kunnen beter uitgesteld worden tot er meer bekend is met betrekking tot de daarmee samenhangende randvoorwaarden op het gebied van onderzoeksresultaten en wetgeving. Om het duurzaam behoud en de ontwikkeling van meer natuurwaarden op landgoed Junne te realiseren en onderhouden, zijn in samenwerking met de betrokken partijen onder andere de volgende samenwerkingsconstructies denkbaar: • Gezamenlijke subsidieaanvragen in het kader van het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid • Ontwikkeling van een nieuw recreatief knooppunt op het landgoed, nabij de oever van de Overijsselse Vecht • Gezamenlijke afzet van biomassa • Grondruil, waarbij de belangen van zowel natuur als agrariërs gediend worden • Inzet van elkaars vrijwilligersgroepen op het gebied van natuurbeheer • Aansluiting zoeken bij organisaties die de ontwikkeling van lokaal ondernemerschap stimuleren Het geheel is meer dan de som der delen. Inzetten op samenwerking leidt tot een win-win situatie waarbij een kwaliteitsimpuls voor de natuur op het landgoed en in de wijdere omgeving daarvan, hand in hand gaat met mogelijkheden voor sociale en economische ontwikkelingen voor de eigenaar, de bewoners en de ondernemers op het landgoed.