Samenvatting

Afstudeerscriptie over de signalerende rol die vrijwilligers aannemen ten opzichte van psychosociale problematiek bij vluchtelingen. Dit onderzoek is uitgevoerd vanuit de opleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening op de Hogeschool van Amsterdam. Het onderzoek is gedaan aan de hand van een literatuuronderzoek en interviews met vrijwilligers van VluchtelingenWerk. Vluchtelingen worden begeleid door vrijwilligers om de integratie en participatie te bevorderen. De vrijwilligers zijn de verbindende factor met de samenleving. Maar vluchtelingen kunnen ook kampen met psychosociale problematiek. Signalering en preventie van deze problematiek lijken van belang te zijn, ook mede ten behoeve van de integratie en participatie. Alleen hoe doen de vrijwilligers dat? De verantwoordelijkheid lijkt hiermee ook steeds meer te verschuiven naar vrijwilligers. Hoe ervaren de vrijwilligers dit? Hoe bekleden de vrijwilligers de signalerende rol? De beantwoorde onderzoeksvragen zijn: Welke rollen hebben de vrijwilligers volgens henzelf, bij het signaleren van psychosociale problematiek bij vluchtelingen die begeleid worden door VluchtelingenWerk? Deelvragen: 1. Merken de vrijwilligers de problematiek bij hun cliënten en welke problematiek zien zij? 2. Welke verantwoordelijkheid en grenzen voelen de vrijwilligers ten opzichte van het signaleren van problematiek bij hun cliënten? 3. Op welke manier signaleren de vrijwilligers de problematiek bij hun cliënten? 4. Welke factoren spelen mee volgens de vrijwilligers bij het signaleren van de problematiek? Uit het onderzoek blijkt dat de vrijwilligers inderdaad denken dat vluchtelingen psychosociale problematiek kunnen ontwikkelen, echter valt dit in de praktijk mee. Dit kan mede komen doordat de vrijwilligers signalen niet altijd zien, niet goed weten wat ze met signalen moeten doen en vluchtelingen zelf niet gauw met problemen komen. Hierdoor kan er niet altijd preventief gewerkt worden. Wanneer er wel duidelijk is wat er speelt, verwijzen de vrijwilligers door en houden contact met externe partijen en het netwerk van de vluchteling. Ze zien signaleren als een taak, maar ook een bijkomstigheid waar je niet altijd onderuit kan. De vraag ‘wie anders’ komt vaak terug en hieruit vloeit ook een bepaald verantwoordelijkheidsgevoel naar boven. De vrijwilligers weten vrij goed de grens van hun deskundigheid, echter gaan zij wel ver in het ‘organiseren van de hulp’. Factoren die meespelen waardoor problematiek niet naar boven komt zijn volgens de vrijwilligers een aantal punten. Het taalverschil, de tolk als ‘stoorzender’, niet handig ingedeelde spreekkamer, maar ook de cultuurverschillen worden genoemd. Een groot (belemmerend) onderdeel is de andelingsverlegenheid die de vrijwilligers voelen. Bemoeizucht, bang zijn om de vertrouwensband te beschadigen en de normatieve opvatting dat iemand zijn eigen leven mag inrichten zijn levendige onderwerpen. Ook komt duidelijk naar voren dat de vrijwilligers eigenlijk professioneel werk doen.