Samenvatting

SAMENVATTING Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) is de afgelopen tien jaar een veelbesproken onderwerp geweest in de media. ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Dit betekent letterlijk vertaald: aandachttekort hyperactiviteit stoornis. Dit mag opgevat worden als een stoornis waarbij een ernstig aandachtstekort centraal staat met als neveneffect een overmatige activiteit (hyperactiviteit). De symptomen houden grofweg in dat de persoon met ADHD zich zeer moeilijk kan concentreren, erg impulsief is en veel lichaamsbeweging vertoont. In 2010 is in verschillende media gesproken van een ADHD-hype. Ten tijde van deze media-aandacht steeg het aantal diagnoses. Kinderen zijn niet meer ‘gewoon druk’, maar krijgen steeds vaker en op jongere leeftijd het stempel van ADHD, of een aanverwante aandachtsstoornis opgeplakt. Hierdoor kregen mensen met de stoornis een negatief imago. Dit werd mede bepaald door het beeld dat van ADHD in de media geschetst werd. Zo zonden de grote Nederlandse omroepen in de afgelopen tien jaar verschillende documentaires over dit onderwerp uit. Vandaar dat de vraag geformuleerd is in hoeverre het beeld dat deze documentaires van ADHD schetsen, realistisch is. Daarom is onderzocht op welke manier Nederlandse documentaires omgaan met de werkelijkheid in het construeren van hun waarheid over ADHD en hoe dit in beeld is gebracht. De inhoud (= getoonde beelden) uit acht Nederlandse documentaires zijn getoetst met behulp van concepten uit de filmwetenschappen middels een matrixmodel. Op basis hiervan zijn ze geanalyseerd op hun realistische weergave, structuur en overtuigingstechnieken. Daarnaast zijn er interviews met een ADHD-deskundige en documentaire-experts gehouden. Ten slotte is er een groepspanel ingeschakeld waarvan de leden hun visie hebben gegeven op de in de documentaires geschetste werkelijkheid. Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat zeven van de acht documentaires voornamelijk tonen hoe ADHD wordt gezien in de maatschappij. De stoornis blijft voornamelijk in beeld gebracht vanuit het perspectief van behandelaars, ouders en leerkrachten. Echter, de ervaring van de ADHD-er blijft onderbelicht. Daarnaast blijkt dat in zeven documentaires de vraag speelt of ADHD wel speelt, het zou de schuld zijn van de maatschappij dat mensen tegenwoordig te snel een stempel krijgen. De vraag of ADHD wel bestaat lijkt centraal te staan in deze documentaires. De drie documentairedeskundigen zijn unaniem van mening dat de documentairemaker altijd vanuit een eigen visie werkt. Daarom is volgens hen de presentatie van een aandoening in deze documentaires slechts hun visie op de werkelijkheid. Uit de gesprekken met de leden van het groepspanel blijkt dat zeven van de acht documentaires geen genuanceerd beeld geven. Slechts één documentaire slaagt hier volgens het panel wel in. Dit komt overeen met de uitkomsten van het matrixmodel. Het beeld dat naar voren komt uit de documentaires over ADHD, gemaakt in de afgelopen tien jaar, komt slechts ten dele overeen met de werkelijkheid. Enerzijds geven de deskundigen in de documentaires een overzicht van de maatschappelijke implicaties van de stoornis. De documentaires leunen sterk op deze deskundigen die vanuit hun eigen ervaringen met ADHD’ers een beeld neerzetten. Vanuit dit perspectief is dit beeld dus realistisch te noemen. De selectie van experts blijft echter onderdeel van de visie van de documentairemaker. Hierdoor is een zekere ambiguïteit nooit uit te sluiten. SUMMARY In the past ten years, Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) has been discussed extensively in several media and some have introduced the term ADHD Hype. This disorder involves a weakened ability to focus attention, as well as excessive activity (hyperactivity). Symptoms include a lack of focus on tasks, impulsivity and the exhibition of excessive body movement. The increase in ADHD diagnoses is noticeable and children are being labelled with ADHD more often at an increasingly younger age. In 2010 several media spoke of an ‘ADHD Hype’. During this period of media attention, the number of diagnoses has been increasing. Moreover, children are being labelled with ADHD or a related disorder more often and at younger age. Because of this, those diagnosed with the disorder were being portrayed negatively. This is partly due to the image of ADHD that the media were presenting to the public. Dutch public broadcasters have shown a number of documentaries on ADHD in the past 10 years. The question rises whether the image of the disorder presented in these documentaries, is accurate and realistic. This research focuses on the way Dutch documentary makers deal with reality when constructing their image of ADHD and how this image is presented to the audience. The contents of eight Dutch documentaries on ADHD are tested using a matrix model containing concepts from film literature. Based on this, they are analysed on their reproduction of realism, structure and methods for persuasion used. Besides that, interviews with an ADHD expert and three documentary experts have been conducted. Moreover, a focus group was asked about their vision on the realities portrayed in the documentaries. The results of this research show that seven out of eight documentaries primarily show how ADHD is perceived by society. The disorder is mostly shown from a therapist-, parent- and teacher perspective. However, the experience of people labelled with ADHD is under-represented. Besides that, seven out of eight documentaries question the actual existence of the disorder and argue that people being labelled with ADHD to easily is the fault of society. The question whether the disorder actually exists or not, seems to be the central point of interest in these documentaries. The three documentary experts unanimously judge that documentary makers always work from their personal vision. This is why documentaries can solely present a vision on reality and are never able to capture the full reality of a complex problem faced by society. The most important finding of the focus group discussion is that seven out of eight documentaries fail to present a picture that is perceived to be sufficiently nuanced. Only one of the documentaries succeeds in this, which is in line with the findings from the matrix model. The picture portrayed in the documentaries on ADHD, made in the past ten years, is only partly true to reality. On the one hand, the documentaries showcase experts on the disorder, which present an overview of the societal implications of ADHD. These expert opinions, which are derived from their own experience with patients, are the focus of the documentaries. From this perspective, a realistic image is presented. On the other hand, the selection of experts is part of the vision of the documentary makers. Because of this, certain levels of ambiguity can never be ruled out.