Samenvatting

Om te voorkomen dat de natuur in Europa en Nederland steeds eenzijdiger wordt, zijn de Vogel- en Habitatrichtlijn opgesteld. Hiervoor worden beschermde gebieden aangewezen en deze vormen het Natura 2000-netwerk. Al jaren is er in veel Natura 2000 gebieden een overschot aan stikstof, wat schadelijk is voor de natuur. Het is gelukt om vanaf 1990 de stikstofuitstoot meer dan te halveren maar de condities zijn nog altijd zeer matig. Het programma Aanpak Stikstof (PAS) zou de uitstoot van stikstof verder moeten verminderen en de negatieve gevolgen ervan moeten beperken maar in mei 2019 oordeelde de Raad van State dat het PAS niet voldoet. Veel melkveehouders leven in onzekerheid. Ook adviserende bedrijven zoeken naar de juiste manier om te kunnen adviseren. Om deze reden neemt het kabinet maatregelen. Op 18 december werd een ‘stikstof-akkoord’ bereikt. De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: ‘Is er nog leven mogelijk voor melkveehouders rondom Natura 2000 gebieden na invoering van de nieuwe stikstof wet- en regelgeving?’ Om deze vraag te kunnen beantwoorden is een enquête uitgezet onder melkveehouders, de heer Buunen (boswachter van Staatsbosbeheer) is geïnterviewd en de financiële situatie van melkveebedrijven is onderzocht. Melkveehouders die binnen drie kilometer van een Natura 2000 gebied zijn gelegen, geven vaker aan last te hebben van de gevolgen van Natura 2000 gebieden dan de andere melkveehouders. Deze melkveehouders geven ook vaker aan een samenwerking te hebben met natuurbeherende organisaties dan de andere melkveehouders. Deze melkveehouders overwegen het vaakst bedrijfsverplaatsing. Er bestaan geen significante verbanden tussen de resultaten. Volgens de heer Buunen zijn er in de toekomst waarschijnlijk minder melkveebedrijven dichtbij Natura 2000 gebieden gelegen en de bedrijven die overblijven zullen hun bedrijfsvoering moeten aanpassen. Op dit moment wordt samengewerkt met melkveebedrijven door het verpachten van grond. Samenwerken is dus mogelijk maar beide partijen moeten elkaar begrijpen en respecteren. In de toekomst ziet Staatsbosbeheer, Nederland het liefst als volgt ingedeeld: natuurgebied, daarna een overgangsgebied door middel van natuurinclusieve landbouw en daarna de bebouwing en gangbare veehouderij. De categorie binnen drie kilometer van een Natura 2000 gebied, heeft gemiddeld het kleinste bedrijf en de categorie meer dan tien kilometer van een Natura 2000 gebied, heeft gemiddeld het grootste bedrijf. Na invoering van de stikstofmaatregelen gaan de bedrijven er financieel op achteruit, behalve de categorie die drie tot vijf kilometer van een Natura 2000 gebied zijn gelegen. Ditzelfde geldt voor de maximale leencapaciteit maar er is geen ruimte voor grote investeringen. Melkveehouders en Staatsbosbeheer staan open voor elkaar en willen waar ze kunnen, meedenken en meehelpen, wat ook al gedaan wordt. Toch zal de toekomst interessant worden wat betreft het aantal melkveebedrijven en de bedrijfsvoering hiervan, dichtbij Natura 2000 gebieden. Melkveehouders dichtbij Natura 2000 gebieden, ervaren de meeste gevolgen maar hebben financieel gezien ook de meeste ruimte om ‘klappen’ op te kunnen vangen. Er is dus leven mogelijk voor melkveehouders rondom Natura 2000 gebieden, na invoering van de nieuwe stikstof wet- en regelgeving, mits deze melkveehouders bereid zijn om samen te werken met natuurbeherende organisaties en hiervoor hun houding tegenover de natuur willen aanpassen. Ook moeten zij eventueel de bedrijfsvoering anders willen gaan inrichten door middel van bijvoorbeeld natuurinclusieve landbouw.