Samenvatting

Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw is een verandering waarneembaar in wat onze samenleving vraagt van haar werknemers (Kessels, 2009). Flexibiliteit, brede inzetbaarheid zijn daarbij kernwoorden. Om die reden is bij de start in het voortgezet onderwijs vaak niet bekend welke bekwaamheden een leerling nodig heeft om in een bepaalde beroepsgroep te kunnen werken. Het onderwijs werkt al enige jaren aan de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt (Merriënboer, Klink, & Hendriks, 2002). Daarbij wordt gewerkt met brede, meer duurzame bekwaamheden, ook wel competenties genoemd. De invoering van competentiegericht onderwijs wordt beschouwd als een oplossing voor de onvoorspelbaarheid van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Dat houdt in dat op breed inzetbare kennis de nadruk wordt gelegd, en verder op leercompetenties zoals: leren leren (Merriënboer, et al, 2002). Veel leerlingen van het agrarische vmbo Prinsentuin Andel zetten de opleiding voort buiten de agrarische sector. Dit betekent dat leerlingen zich brede bekwaamheden eigen moeten maken om aan te sluiten bij een opleiding met een andere achtergrond. Om die reden wil de vakgroep landbouwbreed, onderdeel van het Prinsentuin Andel de leerlingen ondersteunen bij de ontwikkeling van leercompetenties zoals leren leren. Onderdeel van deze metacognitieve vaardigheid is het vermogen om middels reflectie op een handeling of ervaring, alternatieven voor een vervolg aanpak te construeren. Publicaties van Crone (2008) en Jolles (2007, 2010) maken duidelijk dat reflecteren voor jongeren in de bovenbouw van het Prinsentuin Andel niet van zelf komt. De reden hiervoor ligt in het ontwikkelingsstadium van de prefrontale cortex. Dit hersendeel is volgens deze wetenschappers verantwoordelijk voor een aantal processen waaronder de reflectie vaardigheid. Zowel Crone (2008) als Jolles (2007, 2010) geeft aan dat het belangrijk is vaardigheden die verband houden met de prefrontale cortex, te oefenen. De rol van de begeleider is daarbij van belang. Het doel van dit onderzoek is dan ook vast te stellen wat de invloed van docentinterventies op het reflectie niveau van de leerlingen zijn en welke interventievorm het meeste bijdraagt aan een positieve ontwikkeling van het reflectie niveau. Dit is tijdens deze studie onderzocht door de analyse van een door de leerlingen geschreven reflectieverslag. Afgezet tegen drie docentinterventies die sturing gaven aan het rationele, praktische of gevoelsmatige aspect van de handeling of ervaring. Uit de resultaten blijkt een significant verband tussen docentinterventies en het reflectie niveau van de leerlingen. Dit leidt tot de voorlopige conclusie dat docenten een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van het reflectie niveau van de leerlingen leveren. Welke interventievorm daarbij het meeste effect heeft is op basis van dit onderzoek niet vast te stellen. Hieruit volgt de belangrijkste aanbeveling aan de vakgroep landbouwbreed van het Prinsentuin Andel: borg reflectieoefening en ondersteuning in het curriculum. Een tweede aanbeveling is: Onderzoek in een vervolgstudie hoe een docentinterventie vorm gegeven moet worden om een maximaal effect te bewerkstelligen. Daarbij is vooral belangrijk dat leerlingen leren het middel, door reflectie zich ontwikkelen, in te zetten.